DAVIES, JAMES ('Iago ap Dewi'; 1800-1869), argraffydd a bardd

Ganwyd gerllaw Pencader, Sir Gaerfyrddin. Ni chafodd ddim manteision addysgol pan yn ieuanc, a bu'n gweithio ar ffermydd. Ymunodd ag eglwys yr Annibynwyr ym Mhencader. Pan oedd tuag 20 mlwydd oed peidiodd â gweithio ar ffermydd ac aeth i Gaerfyrddin yn brentis argraffydd gyda John Evans, argraffydd, swyddfa Seren Gomer. Yno cyfarfu â rhai o anianawd gyffelyb i'r eiddo ei hun - e.e. W. E. Jones ('Gwilym Cawrdaf') a William Thomas ('Gwilym Mai'). Trwy gymorth ei gilydd buont yn meistroli cynghanedd a'r mesurau rhyddion. Tua'r flwyddyn 1840 ymadawodd Davies â Chaerfyrddin i fynd i weithio yn swyddfa Josiah Thomas Jones yn y Bont-faen, lle yr oeddid yn argraffu Y Gwron. Glynodd wrth J. T. Jones gan symud gydag ef i Gaerfyrddin yn 1842 ac i Aberdar yn 1854.

Cystadleuai 'Iago ap Dewi' yn fynych ar destunau barddoniaeth mewn eisteddfodau lleol ond heb ennill y wobr gyntaf byth bron; daeth yn ail yn eisteddfod Cymreigyddion Caerfyrddin gyda'i awdl ar 'Caethiwed'. Cyhoeddwyd llu o'i ganeuon mewn cyfnodolion - Seren Gomer, Yr Efangylydd, Y Drysorfa Gynulleidfaol, Y Gwron, etc. Canodd 'Llinellau ar y Gwlaw Dymunol a Gafwyd ar ol Hir Sychder, Gorffennaf 6, 7, 8, 1826,' a chyhoeddwyd hwynt yn Seren Gomer, Awst 1826 (ac eilwaith yn 1844). Cyhoeddodd ei waith yn 1858 o dan y teitl - Myfyrdodau Barddonol…. Ceir emyn o'i waith yn Y Caniedydd Cynulleidfaol, 1895. Gweithiodd dros yr achos dirwestol pan oedd yn byw yn Aberdâr. Bu farw 16 Ebrill 1869.

Rhoes ei fab DAVID DAVIES ('Dewi ab Iago'), a fu farw 1913, gymorth mawr i Rhys Evans ac i gerddoriaeth grefyddol yng nghapel Siloa, Aberdâr.

Awdur

• Watkin William Price, (1873 - 1967)

Ffynonellau

• Josiah Thomas Jones, Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru (Aberdâr 1867-70), ii, 662
• Ben Morus, Enwogion Aberdâr (1910), 1910
• D. Silyn Evans, Bywgraffiad y Diweddar Barch. David Price, Siloa, Aberdâr (Aberdâr 1896), 1896
• Catalogue of Printed Literature in the Welsh Department, Cardiff Free Libraries (1898)

Gweithiau

• James Davies, Galar gan, er coffa y diweddar Barch David Peter, gweinidog yr Efengyl, ac Athraw yr Athrofa yn Nghaerfyrddin, yr hwn a fu farw Mai 4ydd 1837, yn 72 oed (Caerfyrddin 1837)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733311

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/