Y Bywgraffiadur Cymreig

HYWEL ap DAFYDD ap IEUAN ap RHYS (fl. c. 1450-80) Raglan, bardd HYWEL DAFI o Raglan, yn ôl Peniarth MS 101 (262), bardd y ceir swm mawr o'i waith mewn llawysgrifau, a hwnnw'n cynnwys peth canu crefyddol a serch, a llawer o ganu traddodiadol i bendefigion ei gyfnod yn Neheudir Cymru, e.e. Gruffudd ap Nicolas o Ddinefwr, Phylip ap Tomas o Langoed yn sir Frycheiniog, Rhys ap Siancyn o Lyn Nedd, ac aelodau teulu Herbertiaid Penfro a Rhaglan. Ymddengys oddi wrth
WOTTON, WILLIAM (1666 - 1727), clerigwr ac ysgolhaig Gymraeg i Gymdeithas Hen Frutaniaid Llundain ar ŵyl Ddewi 1722. Un o'i gyfeillion oedd Moses Williams, a gyfeiria ato, yn y rhagymadrodd i'w Cofrestr o'r Holl Lyfrau Printiedig, 1717, fel ' Sais cynhwynol, gwr dyscedig dros ben … wedi mynd yn gystal Cymreigydd o fewn i'r ddwy Flynedd ymma a'i fod mor hyfedr a chymryd Copi o Gyfraith Hywel Dda yn llaw eisoes.' Ni chafodd Wotton fyw i argraffu ei waith ar
RHUN ap MAELGWN GWYNEDD (fl. 550) Dilynodd ei dad, Maelgwn Gwynedd, yn rheolwr gogledd-orllewin Cymru. Os gellir credu'r hanes a geir yn fersiwn Gwynedd ('Venedotian code') cyfreithiau Hywel Dda, un amgylchiad hanesyddol yn unig sydd i'w gysylltu â Rhun. Pan ddychwelodd Clydno Eiddin a Rhydderch Hael i'r 'Gogledd' ar ôl diffeithio Arfon i ddial am farw Elidyr dywedir i Rhun ad-dalu trwy arwain byddin cyn belled ag afon Forth. Nid
MAREDUDD ab OWAIN ab EDWIN (bu farw 1072), brenin Deheubarth Perthynai i'r bumed genhedlaeth ar ôl Hywel Dda ac yr oedd yn gyfyrder, yn y llinach hynaf, i Rys ap Tewdwr. Pan gwympodd Gruffudd ap Llywelyn yn 1063, adferwyd yr hen frenhiniaeth o dan ei arweiniad ef. Yr oedd cyfnod ei deyrnasiad yn cydredeg â thrawiad cyntaf y goncwest Normanaidd ar Ddeheudir Cymru. Wedi ymdrech fer ac unochrog, cydymddug â choncwest tiroedd y goror yng Ngwent a gwobrwywyd ef
LLYWELYN ap SEISYLL (bu farw 1023), brenin Deheubarth a Gwynedd Ni wyddys ddim am ei dad, eithr yn ôl rhai achau diweddar yr oedd ei fam, Prawst, yn ferch Elisedd, mab iau i Anarawd ap Rhodri Fawr. Gan i Lywelyn briodi Angharad, merch Maredudd ab Owain ap Hywel Dda, yr oedd ganddo hawl, o bell, i olyniaeth yn Neheubarth a Gwynedd, hawl y gellid, yn amgylchiadau'r cyfnod, ei gwneuthur yn sylwedd gan arweinydd nerthol ac uchelgeisiol. Un felly'n union oedd
RHODRI MAWR (bu farw 877), brenin Gwynedd, Powys, a Deheubarth ystod yr argyfwng. Ymddengys iddo farw mewn brwydr yn erbyn y Saeson. Gadawodd chwe mab, a daeth dau ohonynt yn sylfaenwyr llinachau brenhinol yn y Canol Oesoedd - Anarawd, sylfaenydd teulu Aberffraw, a Chadell, tad Hywel Dda, a sylfaenodd deulu Dinefwr.
EMANUEL, HYWEL DAVID (1921 - 1970), llyfrgellydd ac ysgolhaig Lladin Canol cyfreithiau Hywel Dda. Wedi ymchwil pellach yn y maes hwn cyhoeddodd yn 1967 ei brif waith, sef y gyfrol The Latin texts of the Welsh Laws. Ymhlith ei gyhoeddiadau eraill mae ei bennod ar y cyfreithiau yn Celtic studies in Wales (1963), a chyfraniadau i amryw weithiau sy'n ymwneud ag agweddau ar astudiaethau o'r Oesoedd Canol. Cyhoeddodd hefyd erthyglau ar y cyfreithiau ac ar bynciau eraill yn ymwneud â'r
BLETHIN, WILLIAM (fl. 1575 hyd 1590), esgob Llandaf Yr oedd yn Gymro Cymraeg a ganwyd ef yn Shirenewton Court, sir Fynwy, o linach Hywel Dda; yr oedd ei gâr Morgan Blethin yn abad Llantarnam yn 1532. Priododd Blethin Anne Young, nith Thomas Young, prifathro Broadgates Hall, Rhydychen (esgob Tyddewi ac archesgob Caerefrog wedi hynny). Pan fu Anne farw yn 1589 priododd Blethin Anne arall yr un flwyddyn. Cafodd ei addysg yn New Inn (neu Broadgates
RICHARD ap JOHN, (fl. 1578-1611) Sgorlegan,, gŵr bonheddig, prydydd, noddwr bardd, a chopïydd llawysgrifau Olrheiniai ei ach drwy Edwin ap Grono i Hywel Dda a Rhodri Mawr. Yr oedd ei dad, John Wyn ap Robert ap Gruffudd, yn waetiwr yn Ewri'r Frenhines, ond bu farw o'r pla cyn i'r plant, Richard, John Wyn, a Chatrin, ddyfod i'w hoed; canwyd ei farwnad gan Lewis ab Edwart a Gruffudd Hiraethog. Ymddengys i'r plant, a'u mam, Margred ferch Gruffudd ab Edwart o Blas y Bwld, ddychwelyd i Sgorlegan. Bu'r taid
ASHTON, CHARLES (1848 - 1899), llyfryddwr a hanesydd llenyddiaeth Cymru cyfle i'w addysgu a'i ddiwyllio ei hun. Yr oedd yn enghraifft nodedig o'r genhedlaeth y rhoes yr eisteddfodau lleol a chenedlaethol gyfle iddynt fel traethodwyr. Bu'n cystadlu o tua 1886 (eisteddfod genedlaethol Caernarfon) ymlaen, ac ennill ar y prif draethawd lawer gwaith ar destunau megis 'Cyfreithiau Hywel Dda' (1886), 'Deddf Uno Cymru a Lloegr, 1535' (1887), 'Gorsedd Beirdd Ynys Prydain' (1888
HOWELL, JOHN (Ioan ab Hywel, Ioan Glandyfroedd; 1774 - 1830), gwehydd, ysgolfeistr, bardd, golygydd, a cherddor ), gwaith sydd yn enghraifft dda o flodeugerdd daleithiol ac yn un o lyfrau-defnyddiau haneswyr llenyddiaeth ac eisteddfodau taleithiol Cymru. Heblaw esiamplau o waith y golygydd ei hun (rhai ohonynt wedi eu hysgrifennu ar gyfer eisteddfodau Caerfyrddin, Aberhonddu, etc.), ceir yn y gyfrol ddetholiad o waith barddonol Evan Evans ('Prydydd Hir'), Jenkin Thomas, Cwmdu, Ceredigion, Eliezer Williams, Daniel
BEUNO (bu farw 642?), nawdd-sant a goffeir yn bur gyffredinol yng Ngogledd Cymru O dan ei nawdd ef y mae Aberffraw, Trefdraeth, Clynnog, Penmorfa, Carngiwch, Pistyll, a Botwnnog yng Ngwynedd, a Llanycil, Gwyddelwern, Aberriw, a Betws Cydewain ym Mhowys; Llanfeuno yn Ewias Lacy ydyw'r unig gynrychiolydd yn y De. Clynnog (Celynnog yn wreiddiol) oedd y pwysicaf o lawer o'r sefydliadau hyn. Yn llawysgrif hynaf 'Dull Gwynedd' o gyfraith Hywel Dda ceir fod y corff clerigwyr a

Canlyniadau chwilio

13 - 24 of 527 for "Hywel Dda"