Y Bywgraffiadur Cymreig

CUNEDDA WLEDIG (fl. 450?), tywysog Prydeinig ag iddo awdurdod arbennig - o dan y Rhufeiniaid efallai. Y mae'r enw ei hun yn anghyffredin, er y ceir ef yn Allt Cunedda gerllaw Cydweli, fe'i rhoddwyd - am resymau hynafiaethol efallai - i fab Cadwallon ap Gruffydd ap Cynan. Ceir manylion diddorol ym ' Marwnad Cunedda ' yn ' Llyfr Taliesin,' ond y mae'r ffurf dywyll ' Cuneddaf ' yn profi mai cân ddiweddar ydyw ac na ellir derbyn ei thystiolaeth
CYNAN ab IAGO (bu farw 1060?), tywysog a alltudiwyd mab Iago ab Idwal, yn disgyn o Rodri Mawr, ac arglwydd Gwynedd o 1033 hyd 1039. Pan lofruddiwyd Iago yn 1039 gan ei wŷr ei hun a dyfod Gruffydd ap Llywelyn, o linach arall, i awdurdod, ffoes Cynan i blith Daniaid Dulyn. Yno priododd Ragnhildr, ŵyres Sitric 'â'r farf sidanog' (bu farw 1042), ac felly daeth i berthyn i'r teulu brenhinol. Yn ôl David Powel (Historie of Cambria) fe ymdrechodd
CYNAN ab OWAIN (bu farw 1174), tywysog flaenllaw pan oeddid yn gwrthwynebu Harri II yn 1157 - gyda'i frawd Dafydd bu iddo gyfran yn yr ymosodiad sydyn yng nghoedydd Penarlag a fu bron yn achos i ymgyrch y brenin fethu'n gyfan gwbl. Daeth yr hyn a wnaeth yn 1159, pan geisiodd pum iarll ddal Rhys ap Gruffydd, â llai o glod iddo. Pan fu farw ei dad yn 1170, y mae'n debyg fod Cynan yn teyrnasu ar Eifionydd, Ardudwy, a Meirionnydd, a fu'n
CYNAN DINDAETHWY (bu farw 816), tywysog ôl yn 816, eithr bu farw'r flwyddyn honno. Yn ôl hanes bywyd Gruffydd ap Cynan, ei ddisgynnydd, o Gastell Dindaethwy yr oedd Cynan; barnwyd mai'r amddiffynfa sydd ar fryn gerllaw Plas Cadnant ym mhlwyf Llandysilio oedd y lle hwnnw. Gadawodd ferch o'r enw Ethyllt (am y ffurf gweler Rhys, Celtic Folklore, 480, n.) a ddaeth yn fam Merfyn Frych (bu farw 844) ac felly'n gychwynnydd llinach brenhinol
CYNDDELW BRYDYDD MAWR (fl. 1155-1200), pencerdd pwysicaf Cymru yn y 12fed ganrif ' yw ei unig gerdd grefyddol arall sydd ar gael. Ei nodwedd amlycaf yw'r 'hen gadernid moel-haearnaidd' y sonia W. J. Gruffydd amdano. Yr olaf o'i weithiau y gellir ei ddyddio'i bendant yw'r englynion i Lywelyn ab Iorwerth (The Myvyrian Archaiology of Wales, 189B) lle y disgrifir twf y tywysog hyd at feddiannu'r Wyddgrug ganddo yn Ionawr 1199. (Y mae lle cryf i amau awduriaeth Cynddelw o'r englynion
CYNFRIG ap DAFYDD GOCH (fl. c. 1420), bardd Ceir amryw o gywyddau o'i waith, yn eu plith dau gywydd mawl i Wiliam o'r Penrhyn, cywydd i ofyn paun a pheunes gan Robin ap Gruffydd Goch dros Lowri Llwyd ferch Ronwy, a chywydd i Dudur ap Iorwerth Sais (Rhys ap Cynfrig Goch yn ôl Cwrtmawr MS 244B (52); Gruffydd Gryg yn ôl Llanstephan MS. 11 (105), Peniarth MS 64 (122), a NLW MS 3047C (793)).
CYNWRIG HIR (fl. 1093) Edeirnion Yn ' Hanes Gruffydd ap Cynan ' adroddir amdano'n dyfod i Gaer lle'r oedd Gruffydd yn garcharor Hu Iarll ers deuddeng mlynedd, gweld y tywysog mewn gefynnau, ei gario i ffwrdd tra oedd y bwrdeisiaid wrth eu bwyd, ei gadw'n ddirgel tros dro yn ei dŷ ei hun, ac yna ei ddwyn yn llechwraidd i Fôn. Os gwir yr hanes, yr oedd yn weithred dyngedfennol yn hanes Cymru yn wyneb pwysigrwydd gyrfa Gruffydd a'i
DAFYDD ap GRUFFYDD (bu farw 1283), tywysog Gwynedd trydydd mab Gruffydd ap Llywelyn a Senena, a brawd iau i Owain a Llywelyn ap Gruffydd. Nid oes sicrwydd am flwyddyn ei eni. Gwyddom nad oedd yn ddigon hen i fod â rhan fel Owain a Llywelyn yn nhelerau cytundeb Woodstock (1247); gwyddom hefyd ei fod yn 1262 - er i bob golwg yn parhau o dan ofal ei fam - yn arglwydd Cymydmaen yng ngorllewin eithaf Gwynedd : felly tybiwn iddo gyrraedd oedran gŵr
DAFYDD ap GRUFFYDD DREWYN, bardd
DAFYDD ap GRUFFYDD Nantconwy - gweler WYNN
DAFYDD AP GWILYM (c. 1315 - c. 1350), bardd yn crynhoi yn y 1340au. Mae gennym dystiolaeth Iolo Goch yn ei farwnad i Ddafydd mai byr oedd ei fywyd, ac nid yw'r darluniau o'r bardd yn ei henaint mewn ambell gerdd yn groes i hyn o reidrwydd, gan fod modd eu hesbonio fel ffrwyth direidi neu ddychymyg byw. Rhesymol, felly, yw tybio i Ddafydd farw tua 1350, a gosod dyddiad ei eni oddeutu 1315, fel y cynigiodd R. Geraint Gruffydd. Ond rhaid
DAFYDD ap LLYWELYN (bu farw 1246), tywysog briodi ag Isabella, merch hynaf William de Breos, barwn pwerus y gororau. Ni wnaeth trychineb y flwyddyn honno, sef crogi William gan wŷr Llywelyn, newid ar y trefniadau; fe'u cwplâwyd, ac yn rhan o'r cyfamod daeth Buellt, a oedd yn arglwyddiaeth dan deulu de Breos, yn rhan o dywysogaeth helaeth Llywelyn. Yr oedd i'r trefniadau amcan arbennig. Yr oedd gan Ddafydd frawd hŷn nag ef ei hun, sef Gruffydd

Canlyniadau chwilio

25 - 36 of 284 for "gruffydd"