Y Bywgraffiadur Cymreig

ANARAWD ap RHODRI (bu farw 916), tywysog yn 916 a dilynwyd ef gan ei fab Idwal Foel. O Anarawd y disgynnodd tywysogion diweddarach Gwynedd, megis y disgynnodd llinach Deheubarth o'i frawd Cadell. Ni ellid ond disgwyl y byddai i wŷr Deheubarth daeru yn nes ymlaen mai Cadell oedd yr hynaf o'r ddau frawd, ond y mae'r dystiolaeth yn erbyn hyn. Cafwyd ymdriniaeth lawn ar y pwnc a gwrthateb i farn pobl y De gan Robert Vaughan, Hengwrt, yn ei
AP GWYNN, ARTHUR (1902 - 1987), Llyfrgellydd, a thrydydd llyfrgellydd Coleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth Reader and Librarian'. Yr un flwyddyn ymddangosodd y gyfrol gyntaf o gyhoeddiad llyfryddol pwysig o dan ei olygyddiaeth, sef Subject Index to Welsh Periodicals, Vol. I, 1931 (Wales and Monmouthshire Branch of the Library Association). Ymddangosodd yr ail gyfrol am 1932-33 yn 1936, y drydedd gyfrol am 1934-35, yn 1937, pob un wedi'i olygu gan Arthur ap Gwynn ac Idwal Lewis o'r Llyfrgell Genedlaethol
CYNAN ab IAGO (bu farw 1060?), tywysog a alltudiwyd mab Iago ab Idwal, yn disgyn o Rodri Mawr, ac arglwydd Gwynedd o 1033 hyd 1039. Pan lofruddiwyd Iago yn 1039 gan ei wŷr ei hun a dyfod Gruffydd ap Llywelyn, o linach arall, i awdurdod, ffoes Cynan i blith Daniaid Dulyn. Yno priododd Ragnhildr, ŵyres Sitric 'â'r farf sidanog' (bu farw 1042), ac felly daeth i berthyn i'r teulu brenhinol. Yn ôl David Powel (Historie of Cambria) fe ymdrechodd
DAVIES, CASSIE JANE (1898 - 1988), addysgydd a chenedlaetholwraig trobwynt yn ei bywyd. Dyma'r cyfnod pan ddatblygodd y bywyd Cymreig yn gyflym yn y Coleg, gyda'r Gymdeithas Geltaidd yn ffynnu o dan ofal ysbrydoledig ei chyfaill Idwal Jones, Llambed. Bu Cassie ei hun yn rhan bwysig o ddatblygu difyrrwch yn y Gymraeg yn y Coleg trwy drefnu nosweithiau llawen a chyngherddau, a deffrowyd ei chenedlaetholdeb yn y broses. Roedd ymhlith y criw bychan yn ysgol haf gyntaf
DAVIES, JAMES KITCHENER (1902 - 1952), bardd, dramodydd a chenedlaetholwr ynghyd â hanes, Lladin, ac athroniaeth yng Ngholeg y Brifysgol, Aberystwyth. Dyma 'Aber' y dygyfor creadigol a grewyd gan Idwal Jones a'i debyg. Dyma hefyd gyfnod y cyn-filwyr a'r gwrthwynebwyr cydwybodol (yr oedd ei gyfaill Gwenallt (David J. Jones) yno tua'r un pryd), a thyfodd diddordeb Kitchener ym merw gwleidyddiaeth a heddwch Ewrob. Bu'n ysgrifennydd cymdeithas ddadlau'r coleg ac yn aelod o
EDWARDS, JOHN MENLOVE (1910 - 1958), dringwr creigiau . Yn fuan daeth yn un o geffylau blaen ail oes aur dringo Eryri. Ef oedd arloeswr 'tair craig' Bwlch Llanberis ac awdur llawlyfrau Clwb y Dringwyr ar Gwm Idwal (1936); Tryfan (1937) a'r Lliwedd (1939) ar y cyd â Wilfrid Noyce; a Chlogwyn Du'r Arddu (1942) ar y cyd â J.E.Q. Barford. Yn gryf eithriadol, ymorchestai hefyd fel nofiwr a rhwyfwr mentrus. Hoffai sialens 'amgylchiadau gwael, craig wael a
GRUFFUDD AP LLYWELYN (bu farw 1064), brenin Gwynedd 1039-1064 a phenarglwydd ar y Cymry oll chwedl ei fod yn llanc diog ac un Nos Galan, ar ôl i'w chwaer ei daflu allan o'r tŷ, iddo glywed cwyn o dŷ cyfagos bod darn o gig yn brigo i wyneb y pair o hyd, a chymryd hyn fel argoel o'i lwyddiant yn y dyfodol. Crybwyllir Gruffudd yn Annales Cambriae am y tro cyntaf dan y flwyddyn 1039 pan enillodd fuddugoliaeth ym mrwydr Rhyd-y-groes ar afon Hafren lle lladdwyd brenin Gwynedd o'r enw Iago ab Idwal
GRUFFUDD ap LLYWELYN (bu farw 1063), brenin Gwynedd a Phowys, ac ar ôl 1055 brenin Cymru oll Mab Llywelyn ap Seisyll (bu farw 1023) ac Angharad ferch Maredudd ab Owain, brenin Deheubarth. Prin yw'r wybodaeth am ei ieuenctid ond cadwyd rhai traddodiadau yn straeon Gwallter Map. Fel llanc yr oedd yn araf a diantur, meddir, ond yn ddiweddarach fe'i trowyd gan uchelgais yn ŵr dewr, beiddgar, wedi'i ddonio â dychymyg ac unplygrwydd. Pan laddwyd Iago ab Idwal yn 1039 gan ei wŷr ei hun, daeth
HYWEL ap IEUAF (bu farw 985), brenin Gwynedd mab Ieuaf ap Idwal Foel. Yn 979 dialodd ar elynion ei dad trwy garcharu ei ewythr, Iago ap Idwal, a dechrau teyrnasu ei hunan yng Ngwynedd. Dilynwyd ef gan ei frawd, Cadwallon (bu farw 986), gŵr na bu iddo yntau ychwaith aer uniongyrchol. Dygwyd y llinach ymlaen gan etifeddion ei ewythr, Meurig ap Idwal Foel.
HYWEL DDA (bu farw 950), brenin a deddfwr i'w ddau fab, Hywel a Clydog, ac wedi marw Clydog yn y flwyddyn 920 cafodd Hywel feddiant llwyr arni. Elen ferch Llywarch ap Hyfaidd o Ddyfed oedd ei wraig, a dug hi Ddyfed yn gynhysgaeth iddo, gan mai Llywarch, yn ôl pob tebyg, oedd yr olaf o dywysogion Dyfed. Tywysog Gwynedd oedd Idwal Foel, ac y mae'n debyg bod Powys hithau yn ei feddiant. Lladdwyd Idwal gan y Saeson mewn brwydr yn y flwyddyn 942
IAGO ab IDWAL ap MEURIG (bu farw 1039), brenin Gwynedd gor-wyr i Idwal Foel. Wedi i dreiswyr yn olynol gipio'r awdurdod yng Ngwynedd rhwng 986 a 1033 - gweler Maredudd ab Owain, Llywelyn ap Seisyll, Rhydderch ap Iestyn - adferwyd yr hen linach ym mherson Iago. Teyrnasiad byr o chwe mlynedd a gafodd cyn ei lofruddio ac i Gruffydd ap Llywelyn ap Seisyll gymryd ei le. Mab iddo oedd Cynan, tad Gruffydd ap Cynan, y tywysog a lwyddodd o'r diwedd i ail
IAGO ab IDWAL FOEL (fl. 942-79) Gyrrwyd ef o Wynedd gyda'i frawd, Ieuaf, gan Hywel Dda pan fu Idwal Foel farw, yn 942, eithr cawsant ddychwelyd pan fu Hywel farw yn 950. Dilynodd rhyfel cartrefol a gorchfygwyd Ieuaf yn 969. Carcharwyd Iago yn ei dro yn 979 gan Hywel, mab Ieuaf, a daeth Hywel yn frenin Gwynedd. Iago yw'r unig Gymro y gellir bod yn weddol sicr ei fod gyda'r isbenaethiaid eraill a blygodd lin i Edgar, yng Nghaer

Canlyniadau chwilio

1 - 12 of 33 for "Idwal"