Y Bywgraffiadur Cymreig

ANARAWD ap RHODRI (bu farw 916), tywysog at Alfred, brenin Wessex. Cafodd dderbyniad gwresog, gan gael anrhydedd a rhoddion; bu Alfred yn dad bedydd iddo pan gafodd fedydd esgob. Addawodd yntau ufudd-dod i Alfred, a thrwy hynny daeth yn gyfuwch ag Ethelred o Mercia. Dyna'i safle yn 893, yn ôl Asser; gyda chymorth o Loegr y llwyddodd (895) i anrheithio Ceredigion ac Ystrad Tywi, a ddelid, y mae'n fwy na thebyg, gan ei frawd Cadell. Bu farw
MAREDUDD ap GRUFFUDD ap RHYS (1130 neu 1131 - 1155), tywysog Deheubarth Mab hynaf Gruffydd ap Rhys a Gwenllian, merch Gruffudd ap Cynan. Chwe mlwydd oed oedd pan fu ei dad farw. Daeth i amlygrwydd pan oedd yn 16 oed wrth gynorthwyo ei hanner-brawd, Cadell, i ymlid y Normaniaid o Geredigion ac wrth amddiffyn caer Caerfyrddin a gymerasid ychydig yn gynt. Yn 1151 chwaraeodd ran flaenllaw yn y gorchwyl o ymlid gwyr Gwynedd yn ôl y tu hwnt i afon Ddyfi; yn yr un flwyddyn
CADELL ap GRUFFYDD (bu farw 1175) fyth. Y flwyddyn nesaf cafwyd cyduno adnoddau milwrol a oedd braidd yn anarferol. Ymunodd Cadell a'i frodyr ieuainc gyda Fitzgerald Penfro gan ymosod ar Gasgwis, castell Walter Fitzwiz, a chael buddugoliaeth gyda chymorth Hywel ab Owain. Ar ôl cryfhau amddiffynfeydd Caerfyrddin yn 1150 a bwrw cyrch ar ardal Cydwch, teimlodd yn ddigon hy i ymosod ar afael gwyr y Gogledd ar Geredigion, ac nid hir y bu
MERFYN FRYCH (bu farw 844), brenin Gwynedd llinach Cunedda Wledig yng Ngwynedd. Priododd Nest, merch Cadell ap Brochwel, Powys; mab iddynt oedd Rhodri Mawr.
SEISYLL ap CLYDOG (fl. 730), brenin cyntaf tiriogaeth unedig Ceredigion ac Ystrad Tywi enw Seisyllwg i'r tiriogaethau helaethach hyn a grewyd gan Seisyll, sef ' Deheubarth ' cyfnod canol y Canol Oesoedd a feddiannid gan ddisgynyddion Cadell ap Rhodri Mawr. Cadwyd parhad teyrnol y diriogaeth hon trwy briodas Rhodri ag Angharad, chwaer Gwgon ap Meurig, brenin olaf hen linach Seisyllwg (bu farw 871) - yr oedd Gwgon ac Angharad yn or-or-ŵyrion Seisyll.
RHODRI MAWR (bu farw 877), brenin Gwynedd, Powys, a Deheubarth Mab Merfyn Frych a Nest, ferch Cadell ap Brochwel, Powys. Dilynodd ei dad fel brenin Gwynedd yn 844. Pan fu farw ei ewythr, Cyngen, yn 855, daeth yn frenin Powys, ac yn 872 pan fu farw Gwgon, brenin Seisyllwg (Geredigion ac Ystrad Tywi) a brawd ei wraig, Angharad, daeth brenhiniaeth y de o dan ei lywodraeth. Trwy hyn oll cafwyd undeb (nad oedd yn glos iawn, efallai) o dair o'r llywodraethau
DUNAWD (fl. 6ed ganrif), sant mab i Babo Post Prydain o linach Coel Godebog. Dywed traddodiad Cymreig iddo fod yn dywysog yng ngogledd Prydain, ac enwir ef yn y Trioedd fel un o 'dri post câd' ei wlad. Ei wraig oedd Dwywai, ferch Lleenog. Bu raid iddo ffoi o'i ranbarth ei hun i Ogledd Cymru, lle cafodd nodded gan Gyngen, fab Cadell Deyrnllwg, tywysog Powys. Dywedir iddo, gyda chymorth ei dri mab Deiniol, Cynwyl, a Gwarthan
RHYS ap GRUFFYDD (Yr Arglwydd Rhys), (1132 - 1197), arglwydd Deheubarth Mab iau Gruffydd ap Rhys ap Tewdwr, a Gwenllian, ferch Gruffydd ap Cynan. Pedair oed yn unig oedd pan fu ei dad farw, y daeth ei hanner brodyr Anarawd a Chadell yn arweinwyr y gwrthryfel yn Ne Cymru yn erbyn y Normaniaid. Pan oedd yn 13 oed fe'i ceir gyda'i frawd hŷn, Maredudd, yn ymladd o dan arweiniad Cadell yn 1146. Yn ystod y 10 mlynedd nesaf gwelwyd ail-ffurfio hen frenhiniaeth Deheubarth
CYNGEN (bu farw 855), tywysog mab Cadell tywysog Powys, a fu farw yn 808. Yr oedd o linach Brochwel Ysgithrog; ar ôl teyrnasu am gyfnod hir aeth ar bererindod i Rufain - y tywysog cyntaf o Gymru, hyd y gwyddys, i fynd i'r daith hon wedi i Gymru ymostwng i awdurdod y pab. Un peth yn unig a'i henwogodd; cododd mewn dyffryn yn Iâl a enwid wedi hynny yn Pant y Groes a Valle Crucis garreg goffa hardd, yn null Mercia, i'w hendaid
ANARAWD ap GRUFFYDD (bu farw 1143), tywysog , gyda'i frawd Cadell, ymunodd Anarawd ag Owain a Chadwaladr, a oedd y pryd hwn ag awdurdod ganddynt ar Geredigion, i ymosod ar gastell Aberteifi, a ddelid o hyd gan y Normaniaid; daeth llu cryf o longau'r Vikingiaid i aber Teifi i gynorthwyo'r ymgyrch; eithr cytunwyd ar heddwch a pheidiwyd â rhyfela. Ceir Anarawd eto'n ochri gyda gwŷr y Gogledd yn 1140 pan apeliodd Owain a Chadwaladr at yr esgob Bernard
HYWEL DDA (bu farw 950), brenin a deddfwr Gelwid ef yn gyffredin yn ' Hywel Dda fab Cadell, tywysog Cymru oll,' ac yn Brut y Tywysogion gelwir ef yn 'ben a moliant yr holl Frytaniaid.' Ef oedd yr unig dywysog Cymreig a gyfenwid yn 'Dda.' Ganed ef tua diwedd y 9fed ganrif; ni wyddys ym mha le. Un o feibion Rhodri Mawr oedd Cadell, a rhan ddeheuol tywysogaeth ei dad a etifeddodd ef, sef Seisyllwg (Ceredigion ac Ystrad Tywi). Gadawodd hi
HYWEL ab OWAIN GWYNEDD (bu farw 1170), milwr a bardd Cadfan, ymosododd Hywel ar y diriogaeth honno, gan ddal Cadfan (1150) a chymryd meddiant o'r castell newydd yn Llanrhystud. Yn y cyfamser, yr oedd tywysogion Deheubarth, Cadell a'i frodyr, gwir berchenogion Ceredigion, wedi goresgyn y rhan ddeheuol; erbyn 1153 yr oeddynt wedi ailfeddiannu gogledd Ceredigion yn ychwaneg, a daeth gyrfa Hywel yn y parthau hyn i ben. Yn 1157 yr oedd Hywel gyda'i dad yn

Canlyniadau chwilio

1 - 12 of 15 for "Cadell"