Y Bywgraffiadur Cymreig

ELLI (fl. 6ed ganrif), sant Yr unig frynhonnell i draddodiad Elli yw 'Buchedd' Cadog a gyfansoddwyd tua diwedd yr 11eg ganrif. Pan oedd yn teithio mewn gwledydd tramor, dywedir i Gadog Sant lanio ar nifer o ynysoedd a elwid Ynysoedd Grimbul, ac i frenhines y diriogaeth honno ymbil arno ei rhyddhau hi o felltith ei amhlentyndod. Eiriolodd yntau ar ei rhan, ac ymhen amser ganwyd iddi fachgen, Elli, a ymddiriedwyd gan ei fam i
GWYNLLYW (fl. diwedd y 5ed ganrif a dechrau'r 6ed), sant Mab oedd i Glywys, brenin talaith Glywysing a gynhwysai rannau o ddwyrain Sir Gaerfyrddin, Morgannwg, a Mynwy. Guaul, merch Ceredig ap Cunedda, oedd mam Gwynllyw. Yr awdurdod hynaf a rydd fanylion am ei fywyd ydyw ' Buchedd Cadog Sant ' y cyfansoddwyd y rhan fwyaf ohoni tua diwedd yr 11eg ganrif. Cyfansoddiadau o'r 12fed ganrif ydyw ' Buchedd Gwynllyw Sant ' a ' Buchedd Tatheus Sant ', y ddwy
CADOG sant (fl. c. 450), un o wŷr pennaf yr Eglwys Geltaidd yng Nghymru B.M. Cotton MS. Vespasian A. xiv. Y mae'n debyg na wyddai'r awdur ond ychydig iawn mewn cyfnod mor ddiweddar o wir ffeithiau bywyd Cadog, er ei bod yn debygol iddo etifeddu llawer o draddodiadau lleol. Dywedir i Gadog deithio i Gernyw a Llydaw ac ymweled â Sgotland ac Iwerddon ac iddo, o'r diwedd, gael ei gymryd ymaith mewn modd gwyrthiol i Beneventana yng ngogledd yr Eidal. Y mae'n glir oddi wrth
TATHAN (fl. 5ed ganrif), sant Ceir ei fuchedd yn y B.M. MS. Cotton Vespasian A. xiv; ym muchedd Cadog, lle'r ymddengys hefyd, enwir ef Meuthi (yr un ydyw'r ddau enw; ymddangosant yn wahanol oherwydd atodi'r blaenddodau anrhydeddus 'mo' a 'to' a'r olddodiad anwesog 'an'). Ganed ef, fe ddywedir, yn Iwerddon, yn fab y brenin Tathalius (Tuathal). Y mae dyddiad Tuathal Maelgarb (532-544) yn rhy ddiweddar; y mae'n bosibl i'r
PEDROG (fl. 6ed ganrif), SANT Darganfuwyd y 'fuchedd' lawnaf o'r sant hwn yn ddiweddar yn Gotha, yn yr Almaen. Er mai yn Nyfnaint(Dumnonia) a Llydaw y gwnaeth Pedrog ei waith mwyaf, brodor oedd o Went. Yn ôl ' Buchedd Cadog Sant ' (rhagair) a'r achau sydd ar ddiwedd ei 'fuchedd' ei hun, un o feibion Glywys oedd Pedrog. Ond dywed ' Bonedd y Saint ' (Wade-Evans) mai mab Clement, tywysog o Gernyw, oedd ef. Yn ôl ystori ' Buchedd
AIDAN (fl. 6ed ganrif), sant. ynddynt, ac ym 'Muchedd' Cadog Sant gellir darllen fod Aidan yn bresennol ar adeg yr anghydfod rhwng Cadog a'r brenin Arthur. Yn ôl trefn llyfrau gwasanaeth yr Eglwys Wyddelig telir gwrogaeth i Aidan Sant ar y dydd olaf o fis Ionawr.
CARADOG o LANCARFAN (fl. 1135), llenor wahanol y bu ei brif weithgarwch. Ar ddiwedd 'buchedd' Gildas mewn llawysgrif o'r 12fed ganrif yng Nghaergrawnt dywed Caratoc o Nancarban (y ffurf gywir - daeth yn Llancarfan dan ddylanwad estronol) ei hunan mewn barddoniaeth Lladin mai efe oedd awdur y bywyd hwn; digwydd yr un cwpled ym 'muchedd' Cadog a geir mewn llawysgrif a ddarganfuwyd' ychydig yn ôl. Naturiol a fyddai disgwyl 'buchedd' Cadog
CYNIDR (fl. 6ed ganrif), sant Gadog Sant. Y tebygolrwydd yw mai Cynidr Sant yw'r Keneder y sonnir amdano ym 'muchedd' Cadog fel un o'r seintiau a gefnogai Gadog yn ei anghydfod â'r brenin Arthur. Dengys yr hanes mai yn sir Frycheiniog y gwnaeth Cynidr ei brif waith, ac yno ceir fod eglwysi Llangynidr, Aberysgir, Llanywern, Cantref, a'r Clas-ar-Wy i gyd ar y cychwyn wedi eu henwi arno. Gwelir olion traddodiad Cynidr hefyd yn
CAIN (fl. diwedd y 5ed ganrif a dechrau'r 6ed), santes a gwyryf oherwydd hynny rhoddwyd iddi yr enw 'Keynwiri' ('Cain Wyryf'). Ymadawodd â'i bro enedigol, a gwnaeth ei chartref mewn lle a adwaenir heddiw fel Keynsham yng Ngwlad yr Haf; ac yno bu fyw bywyd meudwy. Wedi llawer o flynyddoedd, dychwelodd i Ddeheudir Cymru gan sefydlu mynachlog mewn lle nad oes ddim sicrwydd amdano ond y dywedir mai Llangeinwr yn Sir Forgannwg yw. Dywed y 'fuchedd' mai Cadog Sant a'i
FFINIAN (fl. 6ed ganrif), sant iddo gyflawni llawer o wyrthiau, ac iddo hefyd gynorthwyo i droi yn ôl oresgyniad a wnaed gan y Saeson. Y mae'r ystori a geir ym 'Muchedd' Cadog yn gwahaniaethu oddi wrth hanes 'Buchedd' Ffinian. Dywed honno i Gadog ddwyn yn ôl gydag ef o Iwerddon y tri sant Ffinian, Macmoil, a Gnafan. Bu'r tri yn fyfyrwyr yn Llancarfan, a gwnaethant lawer o wyrthiau yno. Dengys y ddau hanes mor gyfeillgar oedd y
EMANUEL, HYWEL DAVID (1921 - 1970), llyfrgellydd ac ysgolhaig Lladin Canol adran llawysgrifau Ll.G.C. O 1955 i 1968 bu'n ddarlithydd, ac yna'n ddarlithydd hŷn, mewn Lladin Canol a phaleograffeg yn C.P.C., Aberystwyth. Yn 1968, penodwyd ef yn llyfrgellydd y coleg, swydd a ddaliai pan fu farw. Enillodd radd M.A. Prifysgol Cymru yn 1950 am draethawd ar y testunau Lladin o fuchedd Sant Cadog, ac yn 1960 derbyniodd radd Ph.D. yr un brifysgol am astudiaeth o destunau Lladin
PAUL AURELIAN (fl. ddiwedd y 5ed ganrif), sant sefydliad. Bu farw ar ynys Batz wedi cyrraedd oedran mawr. Er fod Wrmonoc yn honni fod ei ysgrifeniadau yn seiliedig ar 'fuchedd' flaenorol, nid yw'n debyg iddo ddod o hyd i ryw lawer o'i ddefnyddiau ar gyfer Llyfr I o'r ffynhonnell honno. Cysylltu Paul Sant â'r 'Poul Pennichen' y cyfeirir ato ym 'Muchedd Cadog Sant' sydd yn cyfrif am y disgrifiad o Baul Sant fel brodor o Benychen. Ymhellach, y syniad mai

Canlyniadau chwilio

1 - 12 of 14 for "Cadog"