Y Bywgraffiadur Cymreig

CYNDEYRN, sant Coffeir y sant hwn yn Llangyndeyrn yn Sir Gaerfyrddin. Yn ôl achrestrau'r cyfnod canol diweddar yr oedd yn fab i Sant Cyngar ap Garthog ap Ceredig ap Cunedda Wledig. Dethlid ei wyl ar 25 Gorffennaf, yn ôl yr hen ddull. Heddiw cynhelir y ffair yn gysylltiedig â'i wyl ar 5 a 6 Awst yn Llangyndeyrn. Ni ddylid cymysgu rhwng ei dad, Cyngar, a'r sant Cyngar / Docwin / Dochau.
AFAN (fl. gynnar yn y 6ed ganrif), nawdd-sant Fe'i disgrifir fel mab Cedig ap Ceredig ap Cunedda Wledig ac fe'i cysylltir, o dan yr enw ' Afan Buellt,' â chantref Buellt yng nghanolbarth Cymru. Yma ceir dwy o'i eglwysi, sef Llanafan Fawr a Llanafan Fach; ceir y drydedd Llanafan yn nyffryn Ystwyth. Ceir arysgrif yn perthyn tua'r flwyddyn 1300 yn Llanafan Fawr yn darllen fel hyn: 'Hic iacet sanctus Avanus Episcopus.' Barnwyd oddi wrth hon ei
SEISYLL ap CLYDOG (fl. 730), brenin cyntaf tiriogaeth unedig Ceredigion ac Ystrad Tywi Yn ôl achau cynnar yr oedd yn disgyn o Ceredig ap Cunedda Wledig, sef y gŵr y tybir mai ef oedd rheolwr Brythonig Ceredigion ac y galwyd y diriogaeth honno ar ei enw. Ar y cyntaf rheolai dros Geredigion yn unig ond yn ddiweddarach ychwanegodd y rhannau hynny o hen Ddyfed a elwir yn Cantref Mawr, Cantref Bychan, a Chantref Eginog, neu, gyda'i gilydd, Ystrad Tywi. O'r herwydd rhoddid yn fynych yr
DOGMAEL, sant Nid oes unrhyw fanylion i'w cael am fywyd y sant hwn ond yn unig iddo fyw yn y 6ed ganrif. Dywed yr achau Cymreig mai mab oedd i Ithel ap Ceredig ap Cunedda Wledig, ac felly cysylltir ef ag un o dri llwyth saint Cymru. A barnu oddi wrth yr eglwysi a gysegrwyd iddo, cyfyngwyd ei lafur bron yn llwyr i Sir Benfro; canys yn y sir honno y mae Llandudoch (ar Deifi ger Aberteifi), Capel Degwel yn yr un
DAVIES, JONATHAN CEREDIG (1859 - 1932), teithiwr ac achydd , 1927); a Life, Travels, and Reminiscences of Jonathan Ceredig Davies (Llanddewi-brefi, 1927). (Alibrintiwyd y cyntaf o'r ddau yn Life, travels and reminiscences). Y mae hanes Life, travels… yn nodedig. Ni ellir ei gymharu â gwaith crefftwr medrus a phrofiadol, ond byddai'n anodd cael enghraifft ragorach o ddyfalbarhad di-ildio. Ofnid na allai orffen y gwaith oherwydd ei henaint a bod ei iechyd a'i
GWYNLLYW (fl. diwedd y 5ed ganrif a dechrau'r 6ed), sant Mab oedd i Glywys, brenin talaith Glywysing a gynhwysai rannau o ddwyrain Sir Gaerfyrddin, Morgannwg, a Mynwy. Guaul, merch Ceredig ap Cunedda, oedd mam Gwynllyw. Yr awdurdod hynaf a rydd fanylion am ei fywyd ydyw ' Buchedd Cadog Sant ' y cyfansoddwyd y rhan fwyaf ohoni tua diwedd yr 11eg ganrif. Cyfansoddiadau o'r 12fed ganrif ydyw ' Buchedd Gwynllyw Sant ' a ' Buchedd Tatheus Sant ', y ddwy
GWGON ap MEURIG (bu farw 871), brenin Ceredigion, a'r olaf o linach Ceredig
CUNEDDA WLEDIG (fl. 450?), tywysog Prydeinig Dunoding, Ceredig yn Ceredigion, Afloeg yn Aflogion yn Lleyn, Dogfael yn Dogfeiling yn nyffryn Clwyd, ac Edern yn Edeirnion. Ni lwyddwyd hyd yn hyn i ddarganfod Osweilion, tir Osfael; dywedir i Dybion, y mab hynaf, farw ym Manaw Gododdin, ond rhoes ei fab ef, Meirion ('Marianus '), ei enw i Feirionnydd. Yr olaf oll ydyw Einion Yrth; ei fab ef, Cadwallon Lawhir, a gwblhaodd waith y teulu trwy orchfygu
EVANS, JOHN CEREDIG (1855 - 1936), cenhadwr o dan y Methodistiaid Calfinaidd yn yr India, athro, ac awdur
JONES, THOMAS LLEWELYN (1915 - 2009), bardd a llenor toreithiog Llewelyn ac Iolo Ceredig. Etifeddodd y ddau yn helaeth o ddoniau ei tad gan gyfrannu yn sylweddol at fywyd y genedl yn eu hamrywiol feysydd, Emyr fel llenor, athro a darlithydd ac Iolo fel gwyddbwyllwr rhyngwladol. Addysgwyd Llew Jones yn ysgolion cynradd Capel Mair a Saron ac yna yn ysgol uwchradd Llandysul. Gadawodd yr ysgol yn un-ar-bymtheg oed a bu am gyfnod y ddisgybl-athro yn ei hen ysgol yng
REES, THOMAS IFOR (1890 - 1977), llysgennad rhyfel. Wedi'r rhyfel, priododd Elizabeth Phillips, Trefaes Uchaf, Llangwyrfon, Ceredigion, yn 1919 a rhwng 1920 a 1930 ganwyd iddynt bedwar o blant - Morfudd, Ceredig, Nest a Geraint. Er ei holl deithio, Cymro i'r carn oedd T. Ifor Rees. Roedd ei Gymreictod yn bwysig iawn iddo, a gwnaeth yn sicr bod ei blant yn cael eu trwytho yn y Gymraeg o'r cychwyn, ble bynnag roedd y teulu'n byw ar y pryd. Yn y
AP GWYNN, ARTHUR (1902 - 1987), Llyfrgellydd, a thrydydd llyfrgellydd Coleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth 1981. Cyfrannodd 550 o gyfeiriadau i'r olaf. Yn 1933 priododd Arthur ap Gwynn â Catherine Eluned Isaac. Yr oedd hi'n gyn-fyfyrwraig o'r Adran Gymraeg ym Mhrifysgol Caerdydd. Cawsant dri o blant, Nonn, Rhys a fu farw'n bedair oed yn 1943 yn Abertawe, a Ceredig. Bu ei wraig farw fis Ebrill 1975. Tal, unionsyth ei ymarweddiad ac yn benderfynol gyda chysgod o wên dros ei fwstas, yr oedd Arthur ap Gwynn o

Canlyniadau chwilio

1 - 12 of 12 for "Ceredig"