BRIOG, sant yn byw yn y 6ed ganrif

Yr awdurdod hynaf am ei hanes yw 'buchedd' a ysgrifennwyd yn yr 11eg ganrif - traethawd y perthyn iddo werth llenyddol nid bychan. Dywedir yno mai'r ffurf wreiddiol ar enw'r sant oedd Briomaglus a'i fod yn frodor o Corotica - sef Ceredigion. Dywedir hefyd i'w dad, Cerp, a'i fam, Eldruda, adael eu crefydd baganaidd a chofleidio Cristnogaeth mewn canlyniad i weledigaeth a ddatguddiwyd iddynt gan angel cyn geni eu plentyn.

Danfonodd ei rieni ef pan oedd yn ddyn ieuanc i Baris, lle y meithrinwyd ac yr addysgwyd ef gan yr esgob Garmon. Yno cyflawnodd lawer o wyrthiau, ac ordeiniwyd ef yn offeiriad. Pan yn 25 oed dychwelodd Briog i'w fro enedigol yng Ngheredigion gan gynorthwyo i droi'r bobl yn ôl at Gristnogaeth. Pan ymadawodd â Chymru ymhen rhai blynyddoedd, aeth Briog dros y môr i Lydaw lle y sefydlodd fynachlog mewn lle o'r enw Tréguier. Ni ddaeth i Gymru eto ond unwaith, a hynny mewn ateb i gais a wnaed iddo i waredu ei hen fro o dwymyn. Wedi dychwelyd i Lydaw, sefydlodd ei brif fynachdy a ddaeth wedi hynny yn gadair esgobaeth St. Brieuc. Y mae'r manylion a geir ym 'muchedd' Briog Sant yn tystio i'r duedd eglur a oedd yn y seintiau Celtig i deithio oddi amgylch, ac yn darlunio mor agos oedd y berthynas rhwng y rhanbarthau Celtig a'i gilydd.

Briog yw nawddsant Llandyfriog yn ne sir Aberteifi, a chlywir adlais o'i enw hefyd mewn enwau lleoedd yn sir Gaerloyw, Cernyw, a Llydaw. Dethlir gŵyl y sant hwn yn gyffredin ar galan Mai.

Awdur

• Hywel David Emanuel, (1921 - 1970)

Ffynonellau

• Baring-Gould a John Fisher, The Lives of the British Saints: the saints of Wales and Cornwall and such Irish saints as have dedications in Britain, i, 288-301
• G. H. Doble, Saint Brioc, Patron of the Parish of S. Breoke, Cornwall, of S. Briavel's, Gloucestershire, and of the Diocese of St. Brieuc in Brittany (1928)
• Analecta Bollandiana, ii, 1883, 161-90; xxiii, 1904, 264-5
• Alban Butler, The Lives of the Fathers, Martyrs, and other principal Saints, v, 10-11
• Le Grand, Les vies des Saints de la Bretagne-Armorique (1837), 151-62

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Briog

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q2476943

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/