CYNGAR (fl. yn y 6ed ganrif), sant

Gŵyr efrydwyr bucheddau'r saint heddiw am ddwy fersiwn o 'fuchedd' Cyngar Sant. Darganfuwyd gopi anghyflawn o'r hynaf o'r ddwy, sef fersiwn a gyfansoddwyd mwy na thebyg yn y 12fed ganrif, yn Wells yng Ngwlad yr Haf yn ddiweddar. Ychwanegwyd y fersiwn arall, sydd yn llawnach ond yn ddiweddarach o ran amser, at argraffiad printiedig 1516 o ' Vitae SS. ' John o Teignmouth. Dywedir i Gyngar Sant, wedi iddo sefydlu Congresbury yng Ngwlad yr Haf, groesi i Forgannwg, lle y glaniodd ar lannau Dawan. Ym Morgannwg sefydlodd ddwy fynachlog mewn mannau nas lleolwyd, a daeth i gyffyrddiad â'r brenin Poulentus ac â thywysog o'r enw Pebiau. Yn ôl 'buchedd' Cybi Sant, lle y dywedir fod Cybi a Chyngar yn perthyn i'w gilydd, cyd-deithiodd Cyngar gyda Chybi - yn gyntaf i Iwerddon ac wedyn i Fôn. Cyngar yw enw nawddsant eglwys Llangefni ym Môn ac eglwys yr Hôb yn Sir y Fflint. Dywed ail 'fuchedd' Cyngar Sant mai yr un oedd ef â Doccuinus Sant, ond mae'n amheus a oes rheswm digonol dros dderbyn hyn yn derfynol. Anrhydeddir Cyngar Sant hefyd yng Ngwlad yr Haf, yng Nghernyw, ac yn Llydaw. Fel canlyniad i ddryswch rhwng mwy nag un sant yn dwyn yr enw hwn, enwir 7 a 27 Tachwedd fel dydd gŵyl Cyngar Sant.

Awdur

• Hywel David Emanuel, (1921 - 1970)

Ffynonellau

• Baring-Gould a John Fisher, The Lives of the British Saints: the saints of Wales and Cornwall and such Irish saints as have dedications in Britain, ii, 248-53
• Horstman (ed.), Nova legenda Anglie as collected by John of Tynemouth, John Capgrave, and others, and first printed, with new lives, now re-edited with fresh material from MS and printed sources by C. Horstman (1901), i, 248-54
• Journal of Theological Studies, xx, 97-108; xxiii, 15-22
• Analecta Bollandiana, xlii, 100-20
• Antiquity, 1945, 32-43, 85-95

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Cyngar

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q3463717

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/