EVANS, JOHN DANIEL (1862 - 1943), gwladychydd cynnar ym Mhatagonia

Ganwyd yn Aberpennar yn 1862. Aeth allan i'r Wladfa Gymreig gyda'i rieni yng nghwmni'r fintai gyntaf yn 1865, a daeth yn un o'r marchogwyr gorau yno, yn anturiaethwr gwrol, ac yn arweinydd medrus, cymaint felly nes ei gyfenwi fel ' Y Baceano.' Bu ar daith ymchwil i'r Paith droeon, ond y tro enwocaf oedd hwnnw yn y flwyddyn 1883, pan ymosodwyd arno gan grŵp anhysbys o bobl Frodorol yn nyffryn Kel-Kein (ymosodiad a ddigwyddodd yng nghyd-destun 'Goresgyniad yr Anialwch' gan yr Ariannin, ymgyrch a adwaenir bellach gan nifer o ysgolheigion fel hil-laddiad pobl Frodorol). Lladdwyd ei dri cydymaith cyn iddo ef ei hun lwyddo i ffoi yn wyrthiol drwy gymorth ei ebol Malacara. Arweiniodd fintai i'r Andes yn y flwyddyn 1885, pan ddarganfuwyd ' Cwm Hyfryd ' gan y gwladychwyr, ac yr oedd yn un o'r sefydlwyr Cymreig cyntaf i fynd yno yn y flwyddyn 1891.

Treuliodd weddill ei oes yno, hyd ei farw ar 6 Mawrth 1943, yn 81 mlwydd oed.

Awduron

• Y Parchedig Richard Bryn Williams, (1902 - 1981)
• Diwygiwyd gan y tîm golygyddol, 2024

Ffynonellau

• Eluned Morgan, Dringo'r Andes (Y Fenni 1904), 33-41
• Ar Lannau'r Camwy, 74-86
• Cymry Patagonia (Aberystwyth 1942), 98-105
• Straeon Patagonia (Aberystwyth 1946), 77-105
• Cyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol Hen Golwyn (1941), 87
• A.F. Tschiffely, This way southward the account of a journey through Patagonia and Tierra de Fuego (1940), 73-6, 296-8
• Geraldine Lublin, Memoir and Identity in Welsh Patagonia (Cardiff 2017)
• Carolyne R. Larson (ed.), The Conquest of the Desert (Albuquerque 2020)

Darllen Pellach

• Paul W. Birt, Bywyd a gwaith John Daniel Evans: El Baqueano (Llanrwst 2004)
• Erthygl Wicipedia: John Daniel Evans

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 63516975
• Wikidata: Q11685171

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/