EVANS, ELLIS HUMPHREY ('Hedd Wyn '; 1887 - 1917), bardd

Ganwyd 13 Ionawr 1887, mab hynaf Evan a Mary Evans, yr Ysgwrn, Trawsfynydd. Yn yr ysgol elfennol a'r ysgol Sul y rhoed iddo hynny o gyfleusterau addysg a gafodd, ond ymroes beunydd i'w ddiwyllio'i hun. Amlygodd yn gynnar ei duedd at farddoni, a chafodd bob swcwr gartref. Yr oedd ei dad yn dipyn o fardd gwlad, ac felly ei daid o ochr ei fam. Urddwyd ef â'r enw ' Hedd Wyn ' mewn arwest ar lan Llyn y Morynion. Enillodd y gyntaf o'i chwe chadair yn y Bala yn 1907. Daeth yn ail orau gyda'i awdl i ' Ystrad Fflur ' yn Aberystwyth yn 1916. Yn nechrau 1917 ymunodd fel preifat â'r ' Royal Welch Fusiliers, 15th Battalion.' Cyn ymuno â'r fyddin yr oedd ei awdl ' Yr Arwr ' ar y gweill ganddo, a chyfansoddodd fwy na'i hanner yn Nhrawsfynydd. Gorffennodd hi yn y gwersyll yn Litherland, a'i phostio o Ffrainc. Pan alwyd ei ffugenw ('Fleur-de-lis') yn eisteddfod genedlaethol Birkenhead, Medi 6, hysbyswyd ei farwolaeth; syrthiasai ym mrwydr Cefn Pilkem, 31 Gorffennaf. Cyhoeddwyd cyfrol o'i ganeuon, Cerddi'r Bugail, yn 1918. Defnyddiwyd yr elw a gaed oddi wrthi, a thanysgrifiadau eraill, i godi cerflun coffa iddo yn Trawsfynydd, gwaith L. S. Merrifield. Cafwyd ail argraffiad o'r Cerddi yn 1931. Hoffter ' Hedd Wyn ' oedd barddoni, ac wrth gystadlu y dysgodd ac y gloywodd lawer ar ei grefft. Carai Drawsfynydd â'i holl galon.

Awdur

• Y Parchedig William Morris, (1889 - 1979)

Ffynonellau

• Cerddi'r Bugail (1918)
• Y Geninen, 1918, 51; (Gŵyl Dewi), 15
• Cymru (O.M.E.), 1918, 33

Darllen Pellach

• Robin Gwyndaf, Cofio Hedd Wyn: Atgofion Cyfeillion a Detholiad o'i Gerddi (Talybont 2017)
• Hedd Wyn, Prosiect Addysg y Rhyfel Byd Cyntaf, Llyfrgell Genedlaethol Cymru ac Amgueddfa Cymru
• Laura Barton, Hedd Wyn: poetry that echoes from the first world war, The Guardian, 30 Gorffennaf 2014
• Coflein: Ysgwrn; Yr Ysgwrn Farmhouse
• Yr Ysgwrn, cyrchwyd Gorffennaf 2019
• Casgliad y Werin Cymru: Hedd Wyn & Yr Ysgwrn
• Erthygl Wicipedia: Hedd Wyn

Gweithiau

• Archifau LlGC: NLW MS 4628C: Ellis Humphrey Evans (Hedd Wyn): Barddoniaeth 20 cent.
• E. Vincent Evans (gol), Cofnodion a chyfansoddiadau Eisteddfod Genedlaethol 1917 (Birkenhead). Rhan 1, Barddoniaeth (Caerdydd 1917)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 18401866
• Wikidata: Q1388537

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/