GRIFFITHS, RICHARD (1756 - 1826), arloesydd glofeydd

Ail fab a thrydydd (allan o naw) plentyn William Griffiths ac Elizabeth (Davies) o'r Gelli-fendigaid yn Llanwynno; bedyddiwyd ef 13 Ionawr 1756. Y mae ei gysylltiadau teuluol, uniongyrchol a thrwy briodasau, yn ddiddorol dros ben (gweler O. Morgan, yn y nodyn isod); yr oedd rhai o'i deulu'n noddwyr cynnar a selog i Fethodistiaeth yn Llanwynno a Phontypridd, a bu priodas ei chwaer ieuengaf ag EVAN MORGAN o'r Hafod Ucha 'n bwysig iddo. Meddyg yng Nghaerdydd oedd Griffiths; ond gellid meddwl na fennodd cysylltiadau Methodistaidd ei deulu ryw lawer arno, oblegid 'sporting man' a chwaraewr triciau hynod ddireidus oedd ef - aeth mor bell â threfnu angladd ddigrif iddo'i hunan (Morgan, op. cit., 44-5). Bu farw yn 1826 (profwyd ei ewyllys 31 Mai), a chladdwyd yn Llanwynno.

Ei hawl i enwogrwydd yw'r ysbryd anturus a'i gwnaeth ef yn gyntaf un i arloesi maes glo Cwm Rhondda. Yn 1790, agorodd lefel yn y Gyfeillion, a'i chysylltu â'r gamlas yn Nhrefforest â thramffordd a phont dros afon Taf. Cyn 1802 yr oedd hefyd wedi cymryd prydles gan ei frawd-yng-nghyfraith Evan Morgan (uchod) ar yr holl lo dan fferm yr Hafod, ac yn fuan agorodd lefel yno. Dan ei olynwyr, y Thomasiaid, trowyd y lefelau'n byllau glo.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• O. Morgan, History of Pontypridd and Rhondda Valleys (1903), 38-45
• Elizabeth Phillips, A history of the pioneers of the Welsh coalfield (1925), 153-5
• E. D. Lewis, The Rhondda Valleys: a study in industrial development, 1800 to the present day (London 1959), t.39

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Richard Griffiths

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 315534200
• Wikidata: Q7326090

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/