RENDEL, STUART (1834 - 1913), barwn, diwydiannwr, ac aelod seneddol

Ganwyd yn Plymouth, 2 Gorffennaf 1834, trydydd mab James Meadows Rendel a Catherine ei wraig. Cafodd ei addysg yn Eton a Choleg Oriel, Rhydychen, gan raddio yn 1856; galwyd ef yn fargyfreithiwr, ac yna ymddiddorodd ym myd peiriannau. Yn ddiweddarach daeth yn bennaeth yn Llundain i gwmni gynnau Armstrong. Etholwyd ef i'r Senedd yn 1880 i gynrychioli sir Drefaldwyn fel aelod Rhyddfrydol; torrodd felly ar draws y traddodiad Ceidwadol a anfonasai aelod o deulu Wynnstay ers 80 mlynedd i gynrychioli'r sir. Daeth Rendel yn ebrwydd yn arweinydd cydnabyddedig ar yr aelodau seneddol Cymreig, a hyd ei ddyrchafiad i Dŷ'r Arglwyddi yn 1894 gwnaeth lawer er hyrwyddo buddiannau Cymreig. Bu'n flaenllaw gyda'r Ddeddf Addysg Ganolradd i Gymru (1889) a'r mesurau a gynigiwyd er datgysylltu Eglwys Loegr yng Nghymru. Yr oedd yn gyfaill mynwesol i W. E. Gladstone, a bu mewn cysylltiad agos ag ef pan oedd yn brif weinidog am y tro olaf (1892-4), yr adeg y bu cryn weithgarwch yn y Senedd ynghylch pethau Cymreig. Bu'n gymwynaswr hael i Goleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, gan weithredu fel llywydd o 1895 hyd ei farw: gelwir y gadair Saesneg yno ar ei enw. Yn 1897 prynodd ddarn o dir ar fryn Grogythan, ger Aberystwyth, a'i gyflwyno er adeiladu Llyfrgell Genedlaethol Cymru arno.

Priododd Ellen, merch W. Egerton Hubbard, a bu iddynt bedair merch. Bu farw 4 Mehefin 1913 yn Llundain, a'i gladdu yn East Clendon, Surrey.

Awdur

• Thomas Iorwerth Ellis, (1899 - 1970)

Ffynonellau

• F. E. Hamer, The Personal Papers of Lord Rendel, containing his unpublished conversations with Mr. Gladstone (1888 to 1898) and other famous statesmen selections from letters and papers reflecting the thought and manners of the period; and intimate pictures of Parliament, politics, and society
• Archifau LlGC: NLW MS 1336D: The political work of Lord Rendel
• Who was who?

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: Montgomery County Election, 1885: Mr. Stuart Rendel, M.P.... will address Public Meetings...
• Archifau LlGC: The Reason why you should Vote for Rendel, The Liberal Candidate for Montgomeryshire
• Erthygl Wicipedia: Stuart Rendel

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 58867699
• Wikidata: Q7627002

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/