ROWLANDS, DAVID ('Dewi Môn'; 1836 - 1907), gweinidog Annibynnol a phrifathro

Ganwyd 4 Mawrth 1836 yn Gwenfron, Rhosybol, ger Amlwch, sir Fôn, o deulu blaenllaw a dylanwadol gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Cafodd addysg orau ysgolion y cylch. Prentisiwyd ef mewn masnachty yng Nghaergybi. Dechreuodd bregethu gyda'r Annibynwyr yn y Tabernacl, Caergybi, yn 16 oed. Bu yng Ngholeg Annibynnol y Bala, 1853-6, ac yn New College, Llundain, 1856-7; yna'n athro cynorthwyol yng Ngholeg y Bala, 1857-8, a myfyriwr yng Ngholeg Aberhonddu, 1858-61; graddiodd yn B.A. (Llundain) ar ddiwedd ei dymor. Bu'n weinidog yr Hen Gapel, Llanbrynmair, 1861-6, eglwys yr Annibynwyr Saesneg, Trallwng, 1866-70, ac eglwys yr Annibynwyr Saesneg, Caerfyrddin, 1870-2. Daeth yn athro mewn gwahanol adrannau yng Ngholeg Aberhonddu, 1872-97, ac yn brifathro'r coleg o 1897 hyd ei farwolaeth 7 Ionawr 1907. Bu'n bleidiwr eiddgar i fudiadau a sefydliadau gwladol, cymdeithasol, cenedlaethol, a chrefyddol ar hyd ei oes lafurus. Yn ystod ei dymor fel athro cynorthwyol yn y Bala, areithiodd, dadleuodd, ac ysgrifennodd lawer dros fudiad y Wladfa; beirniadodd yn aml yn yr eisteddfod genedlaethol; bu'n aelod o bwyllgor addysg sir Frycheiniog am flynyddoedd, ac yn gefnogydd selog i Brifysgol Cymru; efe oedd cadeirydd Undeb yr Annibynwyr Cymraeg yn 1902. Yr oedd ei waith llenyddol yn amrywiol; bu'n cydolygu 'r Dysgedydd am gyfnod; cydgyhoeddodd gyfrol o bregethau gyda'r Parch. D. E. Jenkins, Lerpwl; cyfieithodd ' Alcestis ' Euripides; golygodd Telyn Tudno, 1897; a chyhoeddodd ramadeg Cymraeg, 1897. Yr oedd yn bersonoliaeth urddasol, yn fonheddwr wrth natur, ac yn fawr ei ddylanwad ar ei fyfyrwyr. Y mae swyn ei gymeriad a chrefyddolder ei ysbryd i'w teimlo yn ei emynau tyner a gyhoeddwyd yn Y Caniedydd Cynulleidfaol.

Awdur

• Y Parchedig John Dyfnallt Owen, (1873 - 1956)

Ffynonellau

• Dyddiadur yr Annibynwyr, 1908
• The Congregational Year Book, 1908
• Who's who?, 1903
• Album Aberhonddu … o'r flwyddyn 1755 hyd 1880 (1898)
• Y Tyst, Ionawr 1907
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Catalogue of Printed Literature in the Welsh Department, Cardiff Free Libraries (1898)

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: David Rowlands (Dewi Môn)

Gweithiau

• David Rowlands, Grammadeg Cymraeg (Wrexham 1877)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 92831350
• Wikidata: Q13127816

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/