VAUGHAN, ARTHUR OWEN ('Owen Rhoscomyl '; 1863? - 1919), anturwr ac awdur

Enw mabwysiedig oedd hwn - ei enw bedydd oedd Robert Scourfield, mab Robert Mills a Jane Ann, merch Joseph Scourfield. Ganwyd yn Southport, 6 Medi 1863. Claddwyd ei dad o fewn mis wedyn. Symudodd y fam i Fanceinion a phriodi eilwaith. Bu'r ail ŵr, Luke Etchells farw yn 1869. Magwyd y bachgen gan ei nain a oedd yn wreiddiol o Dre-meirchion. Owen oedd ei henw hi arno. Ef ei hun a fabwysiadodd yr enw Arthur Owen Vaughan a llunio'r ffugenw ' Owen Rhoscomyl ' allan o Rho[bert] Sco[urfield] Myl[ne] gan ddefnyddio'r ffurf Saesneg Canol am Mill.

Dihangodd i'r môr yn fachgen (o Borthmadog), a chrwydrodd y byd. Yn Rhyfel De Affrig yr oedd ganddo lu o wŷr meirch, y 14th Northumberland Fusiliers,' ac enillodd gryn glod; ac yn rhyfel 1914-9 enillodd radd cyrnol, a'r D.S.O.

Yr oedd yn awdur pedair nofel: The Jewel of Ynys Galon (1895), Battlement and Tower (1896), The White Rose of Arno (1897.) a Old Fireproof (1906), a chyda'r arglwydd Howard de Walden ysgrifennodd ddrama, The Children of Don, 1912. Cyhoeddodd hefyd yn 1905 Flame bearers of Welsh History , ac yn 1913 lyfr mwy uchelgeisiol, The Matter of Wales, ond ni chafodd y naill na'r llall dderbyniad da o gwbl gan arbenigwyr yn hanes cynnar Cymru.

Priododd Catherine Lois (Katherine Louisa) de Geere ar lan yr afon Vaal tua 21 Rhagfyr 1900. Collodd y dystysgrif briodas pan gymerwyd ef i ysbyty. Bu hi farw ym Mhenarth yn 1927. Bu ef farw 15 Hydref 1919 mewn ysbyty preifat yn Llundain, yn 56 oed yn ôl Western Mail, 20 Hydref 1919. Fe'i claddwyd ym mynwent Maeshyfryd, Ffordd Diserth, Y Rhyl.

Awdur

• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• The Times, 17 Hydref 1919
• Western Mail, 16 a 20 Hydref 1919
• Rhyl Journal, 25 Hydref 1919
• H. Blackwell, NLW MSS 9251-9277A: A Dictionary of Welsh Biography
• Archifau LlGC: NLW MSS 2504-2505D: Sir Edward Anwyl MSS: Letters 1885x1914
• Gwybodaeth gan ei ferch

Darllen Pellach

• Hywel Teifi Edwards, I godi'r hen wlad yn ei hôl, 1850-1914 (Llandysul 1989), 246-50
• Hel Achau, 34 (1991)
• John S. Ellis, Owen Rhoscomyl (University of Wales Press 2016)
• John S. Ellis, Making Owen Rhoscomyl (1863-1919): biography, Welsh identity and the British world, Cylchgrawn Hanes Cymru, Cyf. 26, rhif. 3 (Hydref 2013), tt. 482-511
• The late Owen Rhoscomyl: Interment at Rhyl, North Wales Chronicle, 24 Hydref 1919, t.5
• BBC cymrufyw: Owen Rhoscomyl: Cowboi, milwr, hanesydd, Cymro
• Erthygl Wicipedia: Arthur Owen Vaughan

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: Arthur Owen Vaughan (Owen Rhoscomyl) Papers
• VIAF: 38296620
• Wikidata: Q4799891

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/