WILLIAMS, JOHN CEULANYDD ('Ceulanydd', 1847? - 1899), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a llenor

Ganwyd yn Nhal-y-bont Ceredigion. Dysgodd grefft gwehydd yn Nhal-y-bont a bu'n gweithio am beth amser yng ngweithiau mwyn yr ardal, ond anogwyd ef i bregethu gan ei fam-eglwys, ac yn gynnar yn 1868, wedi cwrs o addysg yn y Tywyn, a thrachefn yn y 'Graig House Academy' yn Abertawe, fe'i derbyniwyd i goleg yr enwad yn Llangollen. Ordeiniwyd ef yn Ninbych 16 Ionawr 1871, a symudodd oddi yno i Amlwch (1875?), Tal-y-sarn, Caernarfon (1879), Tabernacl, Merthyr Tydfil (1880), ac yn olaf, yn 1882, i Salem a Chaersalem, Maesteg, lle y bu farw 11 Medi 1899. Priododd yn ystod ei weinidogaeth yn Ninbych ag Ann Jones, merch David Jones, diacon yn yr eglwys, a goruchwyliwr rheilffordd L. ac N.W. o Caerlleon i Gaergybi. Ganed iddynt naw o blant.

Llenydda oedd diddordeb pennaf 'Ceulanydd.' Cyhoeddodd Y Ddau Foneddwr. Bywgraphiadau o'r diweddar Robert Foulkes, Ysw., Dinbych a'r diweddar John Palmer, Ysw., Amlwch (d.d.), a chyfrol dan y teitl Athrylith Ceiriog Hughes , 1892?, a thraddododd ddarlith ar emynyddiaeth Cymru yng nghyfarfodydd Undeb y Bedyddwyr yn Aberteifi yn 1888. Ond fel bardd yn sicr yr adwaenid ef orau yn ei ddydd. Yr oedd yn aelod o orsedd y beirdd, bu'n feirniad barddoniaeth yn yr eisteddfod genedlaethol fwy nag unwaith, ac enillodd amryw o brif wobrwyon ei gyfnod, e.e. yng nghystadleuaeth y gadair yn eisteddfod genedlaethol Pontypridd (1893) ar 'Pwlpud Cymru' (cyhoeddwyd yn ddiweddarach, d.d.), yn eisteddfod Llandudno (1888) am awdl-bryddest ar 'Ac yr oedd hi yn nos' (cyhoeddwyd 1888), ac yn eisteddfod Awstralia (1893) am bryddest ar 'Mr. Spurgeon' (cyhoeddwyd 1893).

Awdur

• Benjamin George Owens

Ffynonellau

• Seren Cymru, 22 Medi 1899, 8; 29 Medi 1899, 3
• Y Greal sef Cylchgrawn Misol at wasanaeth y Bedyddwyr, 1899, 277
• Y Geninen, 1900, 40 (D), 181, 254
• Trafodion Cymdeithas Hanes Bedyddwyr Cymru, 1951
• Baptist Handbook, 1900
• Dyddiadur a Llawlyfr Undeb Bedyddwyr Cymru, 1900
• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• H. Blackwell, NLW MSS 9251-9277A: A Dictionary of Welsh Biography
• Hanes y Bedyddwyr yn Nghymru, iv, 335-7 (a rydd 1851 yn flwyddyn ei eni)
• Notable Welshmen (1700–1900) (1908), 465

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q28361511

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/