WILLIAMS, ISAAC (1802 - 1865), clerigwr, bardd, a diwinydd

Trydydd mab Isaac Lloyd Williams (1771 - 1846), bargyfreithiwr (a oedd yn fab i'r Parch. Isaac Williams, offeiriad Llanrhystud, Sir Aberteifi), ac Anne, merch hynaf a chyd-etifeddes Matthew Davies o Gwmcynfelyn ger Aberystwyth. Yno y ganwyd ef, 12 Rhagfyr 1802, eithr gan fod ei dad yn dilyn ei alwedigaeth yn Llundain, treuliodd yntau ei flynyddoedd cynnar yn Southampton Street, Bloomsbury Square, Llundain. Yn 1817 aeth i ysgol Harrow, lle y daeth i'r amlwg ohewydd ei ddawn i ysgrifennu prydyddiaeth Ladin. Ar 3 Mehefin 1822 ymaelododd yng Ngholeg y Drindod, Rhydychen, ac ar ei wyliau yng Nghwmcynfelyn yr haf hwnnw cyfarfu â John Keble. Eithr ni ddaethant yn gyfeillion mynwesol hyd onid enillodd Isaac Williams wobr y canghellor y flwyddyn ddilynol am gerdd Ladin ar y testun ' Ars Geologica.' Gorweithiodd yn y coleg a thorrodd ei iechyd i lawr fel y bu'n rhaid arno ymwrthod â'r syniad o geisio anrhydedd, gan fodloni ar gymryd gradd semi B.A., 25 Mai 1826. Graddiodd yn M.A. yn 1831, a B.D. yn 1839. Ym mis Rhagfyr 1829 ordeiniwyd ef yn ddiacon, a thrwyddedwyd ef yn gurad Windrush-cum-Sherborne, sir Gaerloyw. Etholwyd ef yn gymrawd o Goleg y Drindod ar 30 Mai 1831, a'r flwyddyn ddilynol aeth yn ôl i'w hen goleg fel darlithydd mewn athroniaeth. Yn 1833 gwnaed ef yn ddeon y coleg. Bu'n ddarlithydd mewn rhethreg rhwng 1834 a 1840, ac yn is-lywydd y coleg yn 1841-2. Yn fuan wedi iddo ddychwelyd i Goleg y Drindod aeth yn gurad i John Henry Newman yn eglwys y Santes Fair. Tyfodd cyfeillgarwch daer rhyngddynt, a phan ddaeth Mudiad Rhydychen yn destun dadl o fewn i'r Eglwys, fe brofodd Isaac Williams ei hun yn un o'i arweinwyr mawr. Daeth i fri arbennig ac enillodd lawer o elynion pan gyhoeddodd y tract enwog Reserve in communicating Religious Knowledge (rhif 80 yn y gyfres Tracts for the Times). Ysgrifennodd lawer o farddoniaeth, a chyfieithodd rai cerddi gogyfer â chyfrol yn dwyn y teitl Lyra Apostolica (Derby, 1836) a gyhoeddodd gyda Froude, Newman, a Keble. Pan ymddeolodd yr olaf o fod yn athro prydyddiaeth yn Rhydychen yn 1841, tybiai Isaac Williams a'i gyfeillion nad oedd neb teilyngach nag ef i'r swydd, ond wedi llawer o ddigofaint ac ymrafael penderfynodd dynnu'i enw yn ôl, a dewiswyd James Garbett. Chwerwodd braidd oherwydd y siom a gafodd mewn rhai a fu hyd yn hyn yn honni cyfeillgarwch ag ef, ac ymadawodd â Rhydychen. Ar 22 Mehefin 1842, priododd Isaac Williams a Caroline, trydedd merch Arthur Champernowne, a chyda hyn aeth yn gurad i Thomas Keble yn Dartington, lle'r arhosodd hyd 1848, pan symudodd i Stinchcombe ger Dursley. Bu farw yno 1 Mai 1865, a chladdwyd ef ym mynwent y plwyf hwnnw, a gosodwyd ffenestr liw i'w goffau yng nghapel Coleg y Drindod. Bu farw ei weddw 1 Chwefror 1886. Ganwyd iddynt chwe mab ac un ferch.

Cyhoeddwyd tua 37 o'i weithiau gan gynnwys Thoughts in past years …, 1838; Hymns translated from the Parisian Breviary, 1839; A Sermon [on Rev. xxi, 2-3] preached at the consecration of the Church of Llangorwen, 1841; The Gospel narrative of Our Lord's Ministry, 1848, 1849; A Harmony of the Four Evangelists, 1850; Plain sermons on the latter part of the Catechism, 1851; The Apocalypse, with notes …, 1852; Sermons on the Epistles and Gospels for the Sundays and Holy Days …, 1853; Female characters of Holy Scripture …, 1859; The Beginning of the Book of Genesis, with notes …, 1861; The Characters of the Old Testament, 1869; Devotional Commentary on the Gospel Narrative, 1870.

Awdur

• Dr David Jenkins, (1912 - 2002)

Ffynonellau

• Isaac Williams, Sir G. Prevost (gol.), The Autobiography of Isaac Williams, B.D. Fellow and Tutor of Trinity College, Oxford... throwing further light on the history of the Oxford Movement (London 1892)
• Oxford Dictionary of National Biography
• The Welsh Outlook, 1933

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 74663976
• Wikidata: Q13341457

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/