ROWLAND, ROBERT DAVID ('Anthropos'; 1853? - 1944), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, bardd, a llenor

Ganwyd c. 1853 - nid oes sicrwydd hollol yngylch y dyddiad na'r lle. Mabwysiadwyd ef gan Robert a Beti Rowland, a oedd yn byw ym mhentref Tyn-y-cefn, yn agos i Gorwen, ac wedi iddo fod am ychydig yn yr ysgol prentisiwyd ef yn deiliwr. Bu yn was bach yn Aber Artro, Ardudwy, ac yn dilyn ei alwedigaeth fel teiliwr yn yr Amwythig ac yn Rhosymedre; y mae'n debyg iddo fod mewn rhai mannau eraill hefyd yn y cyfnod hwnnw, ond gwyddys iddo fyned i ysgol Holt pan oedd tuag 20 oed. Dechreuodd bregethu yn 1873 ac aeth i goleg y Bala yn 1874. Bu'n athro ysgol am ychydig yn ystod ei dymor yn y Bala, a chyhoeddodd ei lyfr cyntaf, llyfr o farddoniaeth, o dan yr enw Y Blodeuglwm , yn 1877. O'r Bala aeth i Gaernarfon, gan ymuno â staff Yr Herald Cymraeg; yn ddiweddarach bu ar staff Y Genedl Gymreig yn yr un dref - yn olygydd yr olaf o 1881 hyd 1884. Bu hefyd yn cynorthwyo'r Parch. Evan Jones, Caernarfon, gyda'r Amseroedd. Ordeiniwyd ef yn 1887 ac yn 1890 galwyd ef yn fugail ar eglwys Beulah, Caernarfon, lle y bu hyd ei ymneilltuad yn 1933. Yn 1912 dilynodd y Parch. Thomas Levi fel golygydd Trysorfa'r Plant, swydd a ddaliodd hyd 1932. Yn y flwyddyn honno cydnabuwyd ei wasanaeth fel llenor gyda phensiwn gwladol. Fel llenor a bardd yr oedd yn adnabyddus trwy Gymru gyfan; yr oedd yn awdur dros 20 o lyfrau, casgliadau o ysgrifau ar lyfrau, natur a phobl, gan mwyaf, gydag ambell stori a llyfr o farddoniaeth. Y mae'n debyg mai ei lyfrau gorau ydyw Y Pentref Gwyn, cyfres o benodau am ddyddiau bore yn Nhyn-y-cefn, a Y Ffenestri Aur, casgliad o ysgrifau. Yr oedd ganddo ddawn i ddisgrifio, hiwmor, a medr i fod yn gyrhaeddgar iawn pan fynnai. Prin y gwnaeth chwarae teg ag ef ei hun fel bardd, ond meddai ddawn delynegol ddiamheuol - a dawn dychan. Ysgrifennodd lawer iawn i'r wasg; bu'n gyfrifol am ' Y Golofn Lenyddol ' yn Y Faner o 1904 hyd 1914; bu'n ysgrifennu yn wythnosol i'r Herald Cymraeg yn ystod ei flynyddoedd olaf, ac ysgrifennodd hefyd i'r Goleuad, Y Traethodydd, a'r Geninen. Bu'n golygu ' Bwrdd y Llenor Ieuanc ' yn Y Dinesydd Cymreig. Ni cheisiodd amlygrwydd fel pregethwr, ond yr oedd yn gymaint ar ei ben ei hun fel pregethwr ac fel llenor. Yr oedd yn nodedig am ei arabedd ac erys rhai o'i ddywediadau yn hir ar gof gwlad. Bu farw 21 Tachwedd 1944 yn ei gartref yng Nghaernarfon a chladdwyd ef yng nghladdfa'r dref. Bu ddwywaith yn briod. Nid oedd ganddo blant.

Awdur

• Edward Morgan Humphreys, (1882 - 1955)

Ffynonellau

• Gwybodaeth bersonol
• The Liverpool Daily Post, 22 Tachwedd 1944
• Blwyddiadur y Methodistiaid Calfinaidd, 1946

Gweithiau

• Robert David Rowland, Y blodeuglwm: sef, cyfansoddiadau barddonol a chyfieithiadol R. D. Rowlands (Anthropos), Bala (Bala 1878)
• J. W. Jones, Robert David Rowland (gol.), Yn y trên: neu, Adgofion trafaeliwr (Caernarfon 1895)
• Anthropos, Camrau Llwyddiant: trem ar fywyd Dewi Arfon

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q28360738

Dyddiad cyhoeddi: 1970

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/