JONES, GRIFFITH (Glan Menai; 1836 - 1906), ysgolfeistr ac awdur

Ganwyd yn Llanfairfechan 15 Mawrth 1836, mewn bwthyn lle saif y Castle Buildings yn awr. Addysgwyd ef yn ysgol yr Eglwys ac yng ngholeg hyfforddi Caerfyrddin. Bu'n ysgolfeistr yn Llanddeusant (Môn), Llanfrothen, Aberaeron (ddwywaith), a Llandybïe. Prynodd dŷ yng Nghaernarfon ac ymsefydlodd yno.

Yr oedd anian llenydda ynddo er yn ieuanc ond wedi dod i Gaernarfon y dechreuodd ysgrifennu'n gyson i'r wasg. Penodwyd ef yn gynrychiolydd Mri. Blackie, y cyhoeddwyr enwog, a symudodd i fyw i Lanfairfechan. Bu farw yno 21 Hydref 1906 a'i gladdu ym mynwent y plwyf. Nid oedd ei amgylchiadau'n flodeuog yn niwedd ei oes, ond cafodd dysteb genedlaethol a phensiwn sifil o £30 y flwyddyn ar gyfrif ei wasanaeth i lenyddiaeth ei wlad.

Yr oedd yn eisteddfodwr brwd ac enillodd nifer o wobrwyon pwysig yn eisteddfodau'r cyfnod. Cyhoeddodd nifer o lyfrau, megis y nofel Hywel Wyn (1861), Enwogion Sir Aberteifi (1868), Caneuon (1886), Cyfystyron y Gymraeg (1892), Traethawd Bywgraffyddol a Beirniadol ar Edmwnd Prys (1899), Guide to Llanfairfechan (1901), &c. Gadawodd hunangofiant ym meddiant ei ferch yn Llundain, ond ni wyddys ymhle y mae hwnnw'n awr.

Awdur

• Y Parchedig Gomer Morgan Roberts, (1904 - 1993)

Ffynonellau

• Y Geninen, Mawrth 1909, 35-8
• G. M. Roberts, Hanes Plwyf Llandybïe, etc (Caerdydd 1939), 242
• T. H. Lewis, The History of Llandybïe National School, 17

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733097

Dyddiad cyhoeddi: 1970

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/