DAVIES, IDRIS (1905 - 1953), glöwr, ysgolfeistr a bardd Eingl-Gymreig

Ganwyd 6 Ionawr 1905 yn 16 Field Street, Rhymni, Mynwy; mab i ddirwynwr mewn gwaith glo, Evan Davies, a'i wraig Elizabeth Ann. Y Gymraeg oedd iaith yr aelwyd.

Wedi gadael yr ysgol yn bedair ar ddeg oed bu'n gweithio am y saith mlynedd nesaf fel glöwr ym mhyllau lleol Abertyswg a Rhymni Maerdy. Ar ôl damwain pryd y collodd fys, a chymryd rhan weithgar amlwg yn streic gyffredinol 1926, bu'n ddi-waith a threuliodd y pedair blynedd nesaf wrth yr hyn a alwai 'the long and lonely self-tuition game'. Yna aeth i goleg hyfforddi Loughborough a Phrifysgol Nottingham fel darpar athro, ac wyth mlynedd yn ddiweddarach enillodd ddiploma Prifysgol Llundain mewn hanes. Rhwng 1932 a 1947 bu'n dysgu yn ysgolion cyngor sir Llundain ac mewn ysgolion a oedd wedi gadael Llundain adeg y rhyfel i Pytchley Swydd Northampton, Meesden, Swydd Hertford, Treherbert (Morgannwg) a Llandysul (Ceredigion). Yn 1947 dychwelodd i Gwm Rhymni ei febyd i ddysgu mewn ysgol plant iau yng Nghwmsyfiog, i ddarlledu, darllen, darlithio ac ysgrifennu tan iddo farw o gancr yn 7 Victoria Road, Rhymni, ddydd Llun y Pasg, 6 Ebrill 1953.

Yn ystod ei oes cyhoeddodd bedair cyfrol o'i farddoniaeth: Gwalia Deserta (1938), a ysgrifennwyd yn Rhymni; The angry summer: a poem of 1926 (1943), gwaith tri mis ym Meesden; Tonypandy and other poems (1945), a ysgrifennwyd yn ystod yr arhosiad byr yn Nhreherbert: a Selected poems (1953), wedi'u dethol gan T. S. Eliot, a oedd o'r farn fod gan gerddi Idris Davies hawl i barhad fel 'the best poetic document I know about a particular epoch in a particular place'.

Yr oedd ei waith, mewn Cymraeg a Saesneg, yn adlewyrchu delfrydiaeth a gwrthwynebiad pobl mewn cyfnod o newid economaidd, cymdeithasol a chrefyddol dirfawr, yn enwedig dechreuad, twf a dadfeiliad hen dref haearn a glo Rhymni, sir Fynwy.

Wedi iddo farw cyflwynwyd dros ddau gant o'i gerddi llawysgrif a drama fydryddol fer, ynghyd â chopïau teipysgrif o'i ddyddiaduron cynhwysfawr o flynyddoedd y rhyfel, i Lyfrgell Genedlaethol Cymru yn Aberystwyth. Yn nes ymlaen, darganfuwyd rhagor o'i gerddi anghyhoeddedig a'r rhan fwyaf o'i ryddiaith: nofel heb ei gorffen, traethodau, nodiadau darlithiau a rhai o'i lythyrau. Ymddangosodd peth o'r deunydd diweddar hwn yn The collected poems of Idris Davies (1972), [ Dafydd Johnston, The Complete Poems of Idris Davies (1994)], Islwyn Jenkins, Idris Davies (Writers of Wales; 1972), ac Argo Record No. ZPL. 1181: Idris Davies (1972).

Meddai wybodaeth eang o farddoniaeth, ond ni ddilynodd unrhyw ffasiwn lenyddol boblogaidd. Daeth i gael ei ystyried yn gynrychiolydd barddoniaeth cymoedd glo De Cymru yn ystod hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif.

Awdur

• Islwyn Jenkins

Ffynonellau

• Adnabyddiaeth bersonol 1918-53
• Islwyn Jenkins, Idris Davies (Caerdydd 1972)
• Islwyn Jenkins, Idris Davies of Rhymney a personal memoir (Llandysul 1986)
• Archifau LlGC: Idris Davies manuscripts
• Archifau LlGC: NLW MS 20770E: Idris Davies poems, 1930-1951
• Archifau LlGC: NLW MS 20771E: Idris Davies prose, 1930-1951
• Archifau LlGC: NLW ex 947: Idris Davies Papers
• Archifau LlGC: NLW MS 24075D: Morfydd Peregrine (Idris Davies) papers
• Archifau LlGC: NLW ex 2921: Idris Davies printed works
• papurau preifat
• Dafydd Johnston, ed., The Complete Poems of Idris Davies (1994)

Darllen Pellach

• Nigel Jenkins, 'O what can you give me?' : Nigel Jenkins on Idris Davies, Poetry Wales 40/4 (2005), pp. 48-52
• Islwyn Jenkins, Collected poems of Idris Davies (Llandysul 1972)
• Erthygl Wicipedia: Idris Davies

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 71554581
• Wikidata: Q3400605

Dyddiad cyhoeddi: 1997

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/