HUGHES, JOHN (1896 - 1968), cerddor

Ganwyd 16 Tachwedd 1896, yn 6 Broad Street, Rhosllannerchrugog, Sir Ddinbych, yn un o naw plentyn William Hughes a'i wraig Catherine. Addysgwyd ef yn ysgol y Grango, Rhosllannerchrugog; gadawodd yr ysgol i dreulio wyth mlynedd yng nglofa'r Hafod, ger ei gartref. Ymgollai mewn cerddoriaeth yn ieuanc, a bu'n arwain corau yn y Rhos, gan astudio cynghanedd a gwrthbwynt gyda'r Dr. J.C. Bridge, organydd eglwys gadeiriol Caer. Aeth i Goleg y Brifysgol, Aberystwyth, yn 1921, ac ar ôl graddio mewn cerddoriaeth yn 1924 arhosodd yno am flwyddyn yn ychwanegol i astudio llenyddiaeth Gymraeg gyda Thomas Gwynn Jones. Bu'n llywydd Cymdeithas Geltaidd y coleg. Bu'n organydd a chôr-feistr eglwys Noddfa (B), Treorci, 1925-42, ac yna fe'i penodwyd yn drefnydd cerdd sir Feirionnydd, ac ymgartrefodd yn Nolgellau. Ef oedd y cyntaf i'w benodi'n drefnydd cerdd llawn-amser gan awdurdod addysg yng Nghymru.

Erbyn iddo ymddeol yn 1961 daethai i gryn amlygrwydd fel arweinydd, beirniad a darlithydd. Llwyddodd i godi corau ymhob rhan o Sir Feirionnydd, a threfnodd nifer o wyliau cerddorol llwyddiannus yn y sir. Arweiniodd 50 o berfformiadau o 20 o wahanol weithiau corawl rhwng 1942 ac 1961, ac oherwydd y gweithgarwch hwnnw y penderfynwyd sefydlu Gwyl Gerdd Dyfrdwy a Chlwyd yng Nghorwen (1955),-gwyl y bu ef yn gwasanaethu fel côr-feistr iddi am yr wyth mlynedd cyntaf. Bu'n weithgar hefyd gyda'r eisteddfod; gofalai am yr ochr gerddorol yn Eisteddfod Genedlaethol Dolgellau (1949), ac ef oedd yn gyfrifol am baratoi corau'r Eisteddfod ym Mae Colwyn (1947), Llanrwst (1951), Dyffryn Maelor (1961) a Llandudno (1963). Gwasanaethodd hefyd fel beirniad, ac yn ystod blynyddoedd olaf ei oes bu'n golygu'r trosiadau Cymraeg yn adran gerddoriaeth y brifwyl.

Yr oedd yn Fedyddiwr selog, ac etholwyd ef yn llywydd Undeb Bedyddwyr Cymru, 1963-64. Cymerai ddiddordeb arbennig ym mawl yr eglwys, ac ystyrid ef yn gryn awdurdod ar hanes cerddoriaeth eglwysig. Golygodd Llawlyfr moliant newydd (1955) a Mawl yr ifanc (1968), ac yr oedd yn aelod o fwrdd golygyddol y Baptist hymn book (1962). Golygodd hefyd y gerddoriaeth yn Llyfr gweddi a mawl i ysgolion (1958) i bwyllgorau addysg siroedd Caernarfon, Meirionnydd a Cheredigion. Cynhwyswyd amryw o'i donau gwreiddiol a'i drefniadau o emyn-donau a charolau yn Rhaglen goffa John Hughes, 1896-1968, sy'n rhoi cip ar aml arweddau ei yrfa fel cerddor, golygydd, chwilotwr ac ysgolhaig.

Nid oedd yn gyfansoddwr toreithiog, er iddo ysgrifennu rhai tonau cynulleidfaol, megis ' Maelor ' ac ' Arwelfa ' a ddaeth yn wir boblogaidd. Amlygodd ei wir ddawn gerddorol fel arweinydd ac fel hyfforddwr corau. Bu farw mewn ysbyty yng Nghaerdydd, 14 Tachwedd 1968, a'i gladdu ym mynwent Rhosllannerchrugog.

Awdur

• Huw Williams, (1922 - 2002)

Ffynonellau

• H. J. Hughes (gol.), Gwr wrth gerdd: (Llandysul 1973)
• Cerddoriaeth Cymru, cylchgrawn y Gymdeithas er hyrwyddo Cerddoriaeth Cymru, 3 (1969)
• Y Cymro, 1 Mehefin 1961 a 21 Tachwedd 1968
• gwybodaeth gan ei frawd, Arwel Hughes, Caerdydd

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20804718

Dyddiad cyhoeddi: 1997

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/