Y Bywgraffiadur Cymreig

CARADOG ab IESTYN (fl. 1130), sylfaenydd teulu 'Avene' ym Morgannwg wraig, Gwladus, ferch Gruffydd ap Rhys, bu iddo bedwar mab - Morgan, Maredudd, Owain, a Cadwallon; dilynwyd ef yn Aberafan gan Morgan.
CARADOG ap GRUFFYDD ap RHYDDERCH (bu farw 1081) i neb ddial arno. Yr oedd o natur hyf ac anturiaethus; gan ddwyn i'w gof ei hun orchestion ei daid a'i dad, aeth rhagddo i geisio gorchfygu'r Deheubarth. Yn 1072 fe orchfygodd y tywysog a oedd yn teyrnasu, sef Maredudd ab Owain, gan ei ladd mewn brwydr ar lannau'r afon Rhymni; yn 1078 gorchfygwyd Rhys ab Owain hefyd, olynydd Maredudd ab Caint, ganddo. Eithr yn 1081 daeth trydydd gwrthwynebydd, ac
CARADOG FYNACH (bu farw 1124), meudwy Ganed ef o deulu da ym Mrycheiniog, a chafodd addysg leyg. Oherwydd ei gyraeddiadau, a gynhwysai ganu'r delyn, a'i dymer gymdeithasgar, cafodd fynd i wasanaethu Rhys ap Tewdwr (bu farw 1093). Dringodd yn uchel yn ffafr y tywysog hwnnw, ond bu mor anffortunus â cholli dau filgi gwerthfawr y rhoddwyd eu gofal arno, colled a gostiodd iddo golli ffafr Rhys. Oblegid bygythion cas ei feistr gorfu iddo
CHARLES, EDWARD ('Siamas Wynedd; 1757 - 1828), llenor hysbys yw ei ysgrifeniadau dadleuol. Er ei fod yn un o gyfeillion pennaf John Jones, Glan-y-gors, ni chytunai o gwbl â'i syniadau gwleidyddol, ac ymosododd (gydag eraill) ar y Seren tan Gwmmwl, yng Ngeirgrawn David Davies, Holywell, 1796. Ond casach fyth ganddo oedd y Methodistaid; yn 1793 ymosododd arnynt (heb eu henwi) yng Nghylchgrawn Morgan John Rhys; ac yn 1797 cyhoeddodd lyfryn yn eu herbyn
teulu CLARE CLARE (bu farw 1173). Ymdrechodd ef i edfryd meddiannau'r Clâr yng Ngheredigion, ond ni allodd wrthsefyll yr Arglwydd Rhys. Eithr ei briodas sy'n wir bwysig. Ei ferch-yng-nghyfraith oedd Amicia, merch (ac un o aeresau) William iarll Caerloyw ac arglwydd Morgannwg (gweler dan Robert ' o Gaerloyw') - yn y modd hwn y daeth y gainc hon o'r Clariaid i dde-ddwyrain Cymru. Felly yr oedd mab Richard, GILBERT
CYFEILIOG (bu farw 927), esgob Llandaf yr oedd pump yn diroedd yn Gwent, sef Trefynwy, Roggiet, Pool Meyrick, Bishton, a Caldicot. Brochwel ap Meurig, brenin Gwent yn adeg Asser, oedd y rhoddwr; rhoddwr arall oedd Hywel ap Rhys, brenin Glewysing (Morgannwg yn awr); y trydydd rhoddwr ydoedd Arthfael, mab Hywel.
CYNAN ab OWAIN (bu farw 1174), tywysog flaenllaw pan oeddid yn gwrthwynebu Harri II yn 1157 - gyda'i frawd Dafydd bu iddo gyfran yn yr ymosodiad sydyn yng nghoedydd Penarlag a fu bron yn achos i ymgyrch y brenin fethu'n gyfan gwbl. Daeth yr hyn a wnaeth yn 1159, pan geisiodd pum iarll ddal Rhys ap Gruffydd, â llai o glod iddo. Pan fu farw ei dad yn 1170, y mae'n debyg fod Cynan yn teyrnasu ar Eifionydd, Ardudwy, a Meirionnydd, a fu'n
CYNAN ap HYWEL (bu farw 1242?), tywysog a sefydlwyd gan ei dad Hywel Sais (bu farw 1204) yn St Clears ac a gydunai fel rheol â Maelgwn ap Rhys yn y cwerylon teuluol. Ceir sôn amdano gyntaf yng ngosgorddlu Maelgwn pan gymerwyd ef yn garcharor yn 1210 gan ei gefndyr Rhys ac Owain yr amser yr ymosodwyd ganddynt ar wersyll eu hewythr yn Cilcennin. Daw i'r golwg yn nesaf yn 1223, pryd y'i ceir yn erbyn Llywelyn, tywysog y Gogledd, ac yn
CYNAN DINDAETHWY (bu farw 816), tywysog ôl yn 816, eithr bu farw'r flwyddyn honno. Yn ôl hanes bywyd Gruffydd ap Cynan, ei ddisgynnydd, o Gastell Dindaethwy yr oedd Cynan; barnwyd mai'r amddiffynfa sydd ar fryn gerllaw Plas Cadnant ym mhlwyf Llandysilio oedd y lle hwnnw. Gadawodd ferch o'r enw Ethyllt (am y ffurf gweler Rhys, Celtic Folklore, 480, n.) a ddaeth yn fam Merfyn Frych (bu farw 844) ac felly'n gychwynnydd llinach brenhinol
CYNFRIG ap DAFYDD GOCH (fl. c. 1420), bardd Ceir amryw o gywyddau o'i waith, yn eu plith dau gywydd mawl i Wiliam o'r Penrhyn, cywydd i ofyn paun a pheunes gan Robin ap Gruffydd Goch dros Lowri Llwyd ferch Ronwy, a chywydd i Dudur ap Iorwerth Sais (Rhys ap Cynfrig Goch yn ôl Cwrtmawr MS 244B (52); Gruffydd Gryg yn ôl Llanstephan MS. 11 (105), Peniarth MS 64 (122), a NLW MS 3047C (793)).
CYNWRIG ap RHYS (bu farw 1237), tywysog mab yr Arglwydd Rhys. Ni wyddid amdano onibai am yr argraff a wnaeth ar Gerallt Gymro pan oedd hwnnw'n teithio trwy Geredigion gyda'r archesgob Baldwin ar genhadaeth y groesgad. Dywed Gerallt ei fod yn ddyn ieuanc tal, golygus, gyda gwallt melyn cudynnog, wedi ei wisgo yn null Cymry'r cyfnod - crys a chlogyn tenau, heb ddim am ei draed - ond yn edrych yn osgeiddig ac urddasol. Tyfodd i fod yn
DAFYDD ab IEUAN ab IORWERTH (bu farw 1503), esgob Llanelwy Yn ôl yr achau yr oedd yn disgyn o Dudur ap Rhys Sais. Yn Trefor, ger Llangollen, yr oedd cartref y teulu - yn ' Gavella Rosseriet,' efallai (gweler G. P. Jones, Extent of Chirkland, 15). Daeth Dafydd ab Ieuan yn warden ysgol Rhuthyn ac yn abad Valle Crucis, gan ddilyn John ap Richard (gweler Peniarth MS 176 (53)), yn Valle Crucis. Yr oedd yr abad yn noddwr hael i'r beirdd ac y mae Gutun Owain a

Canlyniadau chwilio

25 - 36 of 486 for "Rhys"