Y Bywgraffiadur Cymreig

DAVIES, WILLIAM (1859 - 1907), cerddor yn athro cerddoriaeth yn Llangefni, Môn, yn 1880. Penodwyd ef yn 1884 yn gantor ym Mangor. Yn Llangefni y dechreuodd gyfansoddi caneuon a ddaeth yn boblogaidd. Y gyntaf oedd 'Pistyll y Llan,' a dilynwyd hi gan ' Y Banerwr,' 'Yr Ornest,' 'Chwifiwn Faner,' a 'Llwybr y Wyddfa.' Enillodd wobrwyon eisteddfod genedlaethol Lerpwl am y caneuon 'Neges y Blodeuyn,' a 'Y Gloch'; Llundain, 1887, am gân
DAVIES, WILLIAM CADWALADR (1849 - 1905), un o arloeswyr y mudiad addysg yng Nghymru Landudno i gynrychioli'r Cronicl; tra bu yno rhoes gymorth sylweddol i Owen Jones ('Meudwy Môn) i ddwyn Cymru (1875) allan. Yna symudodd i Lundain i gynorthwyo Syr Hugh Owen yn swyddfa'r coleg newydd prifathrofaol a agorasid yn Aberystwyth. Yn 1876 dychwelodd i Fangor, i ddilyn ei ewythr unwaith eto, y tro hwn yn rheolwr cangen ariandy y Meistri Pugh Jones a'i gwmni. Pan oeddid yn sefydlu y ' North Wales
DEINIOL (bu farw 584), sant, sylfaenydd Bangor ac esgob cyntaf Gwynedd Mab Dunawd fab Pabo Post Prydyn, o'r un llinach frenhinol ag Urien Rheged - nid Dwyai ferch Gwallog ab Lleenog oedd ei fam, merch cyfyrder iddo ydoedd. Gan fod Deiniol a Maelgwn Gwynedd o gydoedran, felly hefyd yr oedd Pabo ei daid a meibion Cunedda Wledig; rhaid mai gyda hwy y daeth Pabo i Gymru, nid oherwydd colli meddiannau ond er ennill mwy: yn ôl yr enwau lleol, trigai ei dylwyth ym Môn
DEWI MÔN - gweler ROWLANDS, DAVID
DOGMAEL, sant plwyf, S. Dogwel (ger Abergwaun), Mynachlogddu, a Meline. Yr unig eithriad yw eglwys Llanddogwel ym Môn, gynt yn blwyf annibynnol, ond wedi hynny yn gysylltiedig â Llanfechell. Yn y 12fed ganrif sefydlwyd mynachlog o urdd y Benedictiaid ar sail prif eglwys Dogmael yn Llandudoch. Ceir olion hanes sant o'r enw Dogmael hefyd yn Llydaw. Nodir dau ddiwrnod yn y gwahanol ffynonellau fel dydd gŵyl y sant hwn
EDNYFED FYCHAN Trecastell, Erddreiniog, a hanner Penmynydd ym Môn a ' Gavell Gron ap Eden ' (a gynhwysai gnewyllyn ystad y Penrhyn wedi hynny) a hanner ' Gavell Kennyn ' yn Crewyrion yn Sir Gaernarfon, ynghyd â'r tiroedd yng Ngheredigion a enwyd uchod. Disgynnodd eu tiroedd ym Môn a Sir Gaernarfon i feibion Tudur - GORONWY PENMYNYDD (bu farw 1382), EDNYFED TRECASTELL (bu farw c. 1382), RHYS ERDDREINIOG, GWILYM CLORACH, a
EDWARDES, DAVID EDWARD (1832 - 1898), cyfieithydd M.A. yn 1865. Ei gyfraniad mwyaf sylweddol i ysgolheictod yw ei gyfieithiad o Alcestis (Euripides) i Gymraeg. Am hyn rhannodd ef a David Rowlands ('Dewi Môn') wobr o £100 yn eisteddfod Aberdâr, 1885. Cyhoeddwyd y ddau gyfieithiad mewn un gyfrol gan Gymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol yn 1887. Bu Edwardes yn gurad yn Nhalacharn 1866-9, Llandeloy 1869-72, Dinas (Penfro) 1872-4, Llanllwchaiarn 1874-5
EINION MÔN - gweler LLOYD, JOHN
ELEANOR DE MONTFORT (c. 1258 - 1282), tywysoges a diplomydd Taylor bardwn rhag yr honiadau yn eu herbyn. Bu farw Eleanor wrth eni plentyn ar 19 Mehefin 1282, yn bedair ar hugain oed, ac fe'i claddwyd ym mhriordy y Ffransisgiaid yn Llan-faes, ym Môn. Llai na mis ar ôl ei marwolaeth, ar 12 Gorffennaf, cafodd aelodau o'i gosgordd saffcwndid i ddychwelyd i Loegr. Goroesodd ei merch, Gwenllian, ond fe'i hanfonwyd i briordy Sempringham gan Edward ar ôl marwolaeth ei
ELIAS, JOHN (1774 - 1841), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd deithiau pregethu trwy siroedd y Gogledd, Lerpwl, Manchester, a'r De. Bu am gwrs byr o addysg yn ysgol Evan Richardson, Caernarfon. Ar 22 Chwefror 1799 priododd Elizabeth, ferch Richard Broadhead, Tre'r Gof, Cemmaes, Môn, a symudodd i Fôn i fyw, gan ymgartrefu yn Llanfechell ger Cemmaes, lle y cadwai ei briod fasnach. Ordeiniwyd ef yn weinidog yn 1811. Bu iddynt bedwar o blant ond bu dau farw'n ieuanc
ELIAS, JOHN ROOSE (Y Thesbiad; 1819 - 1881), bardd a llenor Ganwyd 9 Rhagfyr 1819, ym Mryndu, Môn, mab y Parch. David Elias, Pentraeth, ac Elizabeth Roose, a nai i John Elias o Fôn. Bu'r Parch. Owen Jones ('Meudwy Môn'), a gadwai ysgol ym Mhenygarnedd, yn athro iddo, a bu hefyd o dan addysg y Parch. R. Hughes, Gaerwen. Ar ôl hynny bu yn ysgol enwog Tattenhall. Golygai ei rieni iddo, ar ôl gadael yr ysgol, aros i'w cynorthwyo gyda'r busnes ym Mhentraeth
ELIAS, WILLIAM (1708 - 1787) Plas-y-glyn, Llanfwrog, Môn. Yn ôl David Thomas ('Dafydd Ddu Eryri'), gŵr o Glynnog oedd - Elias ap Richard, Gefail Talhenbont, oedd ei dad, medd J. E. Griffith (Pedigrees). Dywedir mai crydd oedd ar ddechrau ei oes, ac y mae rhestr y tanysgrifwyr i'r Diddanwch teuluaidd, 1763, ac ambell nodyn yn y llawysgrifau (e.e. Wynnstay MS. 7, 105, 131, etc.) yn profi hynny. Bu wedyn yn ffermwr ac yn

Canlyniadau chwilio

49 - 60 of 403 for "Môn"