Rydych yn darllen erthygl a archifwyd.

HARRIES, HENRY (bu farw 1862), sywedydd, meddyg gwlad, a swynwr

Mab JOHN HARRIES (bu farw 1839), Pantcoy, Cwrt-y-cadno, Sir Gaerfyrddin. Cyfrifir Henry Harries a'i dad ymysg yr enwocaf o swynwyr Cymreig y cyfnod cymharol ddiweddar; gwyddys i bobl o bob rhan o Dde Cymru a'r Gororau fyned i ymgynghori â hwynt. Cawsai'r tad addysg ffurfiol lawer gwell nag a gafodd ei gymdogion, ac yr oedd ganddo yn ei lyfrgell brif lyfrau meddygol ei ddydd ynghyd â llyfrau yn Lladin a Groeg (y mae rhai o'r cyfrolau hyn yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru). Yn nes ymlaen bu'r tad a'r mab yn cydweithio â'i gilydd, ac ychydig cyn marw'r tad cyhoeddodd y mab hysbysiad yn rhoi manylion am eu gwaith. Yn hwn hawliai y gallent broffwydo ynglŷn â genedigaeth, dywedyd ffortiwn pob un â ymgynghorai â hwynt, dywedyd wrth 'friends and enemies, trade or profession best to follow: whether fortunate in speculation, viz. Lottery, dealing in Foreign markets, etc., etc. Of marriage, if to marry… of children, whether fortunate or not, etc., etc., deduced from the influence of the Sun and Moon, with the Planetary Orbs at the time of birth. Also, judgment and general issue in sickness and diseases, etc….' Gallent hefyd swyno poen i ffwrdd, darganfod lladron, gwrthweithio effaith rheibiaeth, a gorchymyn i ysbrydion ymddangos. Nid oes ddadl na bu i wŷr fel John a Henry Harries chwarae rhan bwysig ym mywyd y wlad yn eu hoes hwy. Ychydig o feddygon trwyddedig a oedd o fewn cyrraedd trigolion y rhannau gwledig, ychydig o heddgeidwaid i helpu i ddarganfod troseddau a throseddwyr, ac ychydig hefyd o feddygon anifeiliaid y gellid cael eu barn pan fyddai anifeiliaid yn wael; rhoddai'r dewiniaid gymorth ym mhob un o'r amgylchiadau hyn.

Awdur

• Yr Athro Emrys George Bowen, (1900 - 1983)

Ffynonellau

• T. Morgan, Enwogion Cymreig 1700-1900 (1907), i, 269-75
• J. C. Davies, Welsh Folklore (1911), 252-62
• E. Jones, 'A Welsh Wizard, yn Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, 1945-6, 47-8
• J. H. Davies, Rhai o hen ddewiniaid Cymru (Llundain 1901)

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: NLW MS 11117B: Book of incantations, &c.

Dolenni Ychwanegol

• Archifau LlGC: NLW MSS 11701-11718: Pant-coy Manuscripts
• Archifau LlGC: NLW MS 11119B: Harrieses of Cwrtycadno
• Wikidata: Q13157407

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/