CADFAN (fl. 550?), sant

Dywed traddodiad ei fod yn fab i Eneas y Llydawr ac iddo groesi o Lydaw i Gymru gyda mynachod eraill, llawer ohonynt o'r un tylwyth ag ef ei hun ac yn amcanu gweithredu fel cenhadon. Cadfan ydyw nawddsant Llangadfan yn Sir Drefaldwyn; ef hefyd a gaiff y clod am ddechrau'r sefydliad mynachaidd yn Ynys Enlli. Eithr ei waith pennaf oedd sefydlu'r 'clas' yn Nhywyn, Meirionnydd; yr oedd i'r sefydliad hwn abad mor ddiweddar â 1147, ac yr oedd yno dwr o glerigwyr yn 1291. Cenir am gyfoeth a breiniau'r 'clas' tua'r flwyddyn 1240 gan Lywelyn Fardd ('Canu i Gadfan'); Tywyn oedd mam-eglwys pob rhan o Feirionnydd-is-Dysynni.

Er cymaint o sôn a fu amdano ac er gwaethaf ei enw presennol nid oes dim cysylltiad rhwng 'Maen Sant Cadfan' a'r sant.

Awdur

• Syr John Edward Lloyd, (1861 - 1947)

Ffynonellau

• Baring-Gould a John Fisher, The Lives of the British Saints: the saints of Wales and Cornwall and such Irish saints as have dedications in Britain, ii, 1-9
• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), 490
• An Inventory of the Ancient Monuments in Wales and Monmouthshire. VI-County of Merioneth (1921), 170-4
• Archifau LlGC: NLW MS 6680B: Llawysgrif Hendregadredd, 42-8

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Cadfan

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q581537

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/