DAVIES, DANIEL (1840 - 1916), 'cashier' Cwmni Glofeydd yr Ocean (Ton, Ystrad), a llenor

Mab hynaf David Davies, crydd, Tregaron, a adweinid fel David Davies, Camer-fach, un o flaenoriaid enwog capel Bwlchgwynt (M.C.). Ei fam oedd Mary, merch David Jones, Dolau Bach, un o flaenoriaid enwocaf Llangeitho. Ganwyd ef yng ngwanwyn 1840 yn Nhanyrodyn, Tregaron, a'i fagu mewn ty yn Noldre. Cafodd ei addysg yn ysgol Morgan Morgan, Penygraig, tad J. Myfennydd Morgan, ac y mae nod yr ysgol ar ei lawysgrifen ddestlus, fel ar waith disgyblion eraill yr un athro. Bu am gyfnod byr yn cadw ysgol Gorsneuadd ar war Tregaron, ac wedi hynny yn drafaeliwr te yn siroedd Aberteifi Brycheiniog, a Chaerfyrddin, dros John Lewis ('Ioan Mynyw'). Symudodd i Ddowlais yn 1862, ac yn niwedd 1865 i'r Rhondda, lle y treuliodd weddill ei oes yn gyfrifydd i Gwmni'r Ocean. Fel ' Daniel Davies, cashier, Ton ' yr adweinid ef hyd ei farw 30 Medi a'i gladdu yn Nhreorci, 5 Hydref 1916. Bu'n amlwg yn hanes eglwys Jerusalem (M.C.), Ton, o'i dechreuad, etholwyd ef yn flaenor ynddi yn 1876, a bu'n arweinydd yno tan iddo golli ei glyw tua 1895. Yr oedd ei haelioni a'i hoffter at anifeiliaid ac adar yn ddihareb. Anfonai dryciaid o lo i'w gyfeillion yn Nhregaron bob gaeaf, gan ddosbarthu tunelli yn rhad i dlodion y dref.

Ysgrifennodd lawer i gylchgronau ei enwad ac i'r Brython, 1861-3, Y Geninen, a Cymru (O.M.E.), ar hanes lleol siroedd Aberteifi a Morgannwg, bywyd crefyddol, bywgraffiadau, a chysylltiadau llenyddol. Cyhoeddodd lyfrynnau: Dewi Sant, Traethawd, Caerfyrddin, 1863; Ymddiddan yn Nhy Capel y Cwm, Treherbert, d.d.; Darllen y Beibl yn yr Ysgolion Dyddiol (gyda J. D. Thomas), Ystrad Rhondda, 1890; Y Parch. Daniel Rowland, Llangeitho, a Diwygwyr Methodistaidd ereill … Amddiffyniad, Treorci, 1906; golygodd bregethau Islwyn, ac ef a ysgrifennodd y nodyn bywgraffyddol ar ddechrau Gwaith Barddonol Islwyn (O. M. Edwards), 1897. Dywedai Syr Owen M. Edwards na buasai'r Gwaith wedi ei gyhoeddi o gwbl onibai am Daniel Davies. Y mae casgliad enfawr o lythyrau a dderbyniodd oddi wrth lu o weinidogion a llenorion ei gyfnod yn y Llyfrgell Genedlaethol.

Awdur

• Evan David Jones, (1903 - 1987)

Ffynonellau

• Archifau LlGC: NLW MS 3191-8C
• Llawysgrifau Eglwys Bresbyteraidd Cymru, yng ngofal Llyfrgell Genedlaethol Cymru, 862-3369
• ysgrifau coffa yn Cymru (O.M.E.) a'r Y Geninen, 1917

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20732769

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/