EDWARDS, HUMPHREY (1730 - 1788), meddyg ac apothecari

Mab ROBERT EDWARDS, rheithor Llanrug o 1725 i 1733. Merch i Robert Edwards ydoedd Margaret, gwraig y Parch. Nicholas Owen, rheithor Llandyfrydog a mam y Parch. Nicholas Owen, rheithor Mellteyrn o 1799 i 1811 - yr oedd gan y Parch. Robert Edwards gasgliad bychan o lawysgrifau Cymraeg (NLW MSS., Panton 29, 81 et seq.). Cymerai Humphrey Edwards ddiddordeb mewn llenyddiaeth Saesneg, a rhoes y Parch. John Ellis, rheithor Llanrug o 1777 i 1792, fenthyg dwy gyfrol o Lives of the Poets Johnson iddo ar 2 Ionawr 1782 (Bangor MS. 575). Prif ddiddordeb Humphrey Edwards ydyw iddo hwylio o amgylch y byd fel llawfeddyg, ' ship's surgeon,' ar y 'frigate' Tamer, un o'r ddwy long ryfel fach a aeth allan i chwilio Môr y De o dan lywyddiaeth Commodore Byron, taid Byron y bardd, yn y blynyddoedd o 21 Mehefin 1764 i 9 Mai 1766. Y mae y rhai a ddywaid iddo hwylio o dan Anson yn anghywir; 10 oed oedd Edwards y pryd hynny, ac nid oedd y Tamer ymhlith llongau y gŵr hwnnw. Ar fordaith John Byron dywedir i'r morwyr osgoi cael y sgyrfi am flwyddyn gron nes iddynt gyrraedd y Môr Tawel, ond bu'n rhaid arnynt lanio rhai cleifion ar Ynys Tinian, un o ynysoedd bychain y Ladrones, ac yno y bu Peter Evans, un o forwyr y Tamer, farw. Ychydig o ffrwyth a gafwyd ar yr ymdrech hon mewn darganfyddiadau, a siomedig oedd y Morlys ar waith Byron. Ymddengys mai yr hyn a dynnodd fwyaf o'u sylw ydoedd taldra anghyffredin trigolion Patagonia, a gwnaeth Byron gryn stŵr yn ei adroddiad ynghylch hynny gan haeru bod eu pennaeth yn agos i droedfedd yn dalach na James Cumming, un o'r is-swyddogion, ac yr oedd ef dros chwe troedfedd a dwy fodfedd o daldra. Ar ôl dychwelyd i Gymru bu Dr. Edwards yn feddyg yng Nghaernarfon, a cheir cyfeiriadau at ei waith yno yn nyddiaduron y Parch. John Ellis. Bu farw 26 Tachwedd 1788 a chladdwyd ef ym mynwent Llanfihangel yn Llanrug. Ar ei feddfaen cofnodir ei fod yn ŵr amlwg yn ei alwedigaeth ac yn barchus gan ei gydnabod.

Awdur

• Griffith Thomas Roberts

Ffynonellau

• Clowes, The Royal Navy. A history from the earliest times to the present (Llundain 1897-1903), iv, 117 et seq.
• An Account of the Voyages Undertaken by the Order of His Present Majesty for Making Discoveries in the Southern Hemisphere. And Successively Performed by Commodore Byron, Captain Wallis, Captain Carteret and Captain Cook in the Dolphin, the Swallow and the Endeavour. Drawn up from the Journals which were kept by the Several Commanders, and from the Papers of Joseph Banks, Esq. (Llundain 1773), i, 1773
• A Voyage Round the World by an Officer on Board the Ship Dolphin, commanded by the Honourable Commodore Byron … By an Officer on board the said ship (Llundain 1767), 1767

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733213

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/