ELFODD, esgob (bu farw 809);

ymddengys yr enw yn y ffurfiau ' Elbodugus ' ac ' Elbodg ' (Harleian MS. 3859), ac ' Elvodugus ' (Nennius), sef ' Elbodu(g) ' mewn hen Gymraeg. Y mae'n enwog am iddo fabwysiadu, yn y flwyddyn 768 (Harleian MS. 3859), y dull Rhufeinig o bennu Sul y Pasg, dull yr oedd yr Eglwys Gymreig wedi ymwrthod ag ef yn 602-3. Amrywia'r traddodiadau ynghylch tras a hanes Elfodd (gweler The Lives of the British Saints, iii, 431), ond cysyllta'r mwyafrif ef â chlas Caer Gybi. Dywedir (The Lives of the British Saints) iddo gael ei ethol yn ' esgob Bangor ' yn 755, ond gorffwys hyn ar dystiolaeth ddiweddar, ac anniogel iawn, sef llawysgrifau ' Iolo Morganwg.' Gan y croniclydd Nennius, disgybl, meddai ef ei hunan, i Elfodd ('Elvodugi discipulus'), fe'i gelwir yn 'esgob o'r sancteiddiaf' ('episcoporum sanctissimus'), heb ei gysylltu ag unrhyw fan neilltuol; ac yn y cofnod o'i farwolaeth yn 809 (Harleian MS. 3859), gelwir ef yn 'brif esgob yng ngwlad Gwynedd' ('archiepiscopus Guenedote regione' [ sic ]), ymadrodd nad oedd, yn y cyfnod hwnnw yng Nghymru, yn cyfleu unrhyw syniad o awdurdod 'archesgobol' yn ein hystyr ni i'r gair.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Robert Thomas Jenkins, (1881 - 1969)

Ffynonellau

• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), 203-4

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Elfodd

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q377801

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/