ELLIS-GRIFFITH, ELLIS JONES (1860 - 1926), bargyfreithiwr a gwleidydd

Ganwyd 23 Mai 1860, yn Birmingham, lle'r oedd ei dad, Thomas Morris Griffith, yn adeiladydd. Ymneilltuodd y tad a symudodd y teulu i Fôn pan oedd Ellis Griffith yn blentyn, i fyw yn y Ty Coch, Brynsiencyn. Bu yn ysgolion Brynsiencyn a Holt, ac yr oedd yn un o do cyntaf efrydwyr Coleg Aberystwyth. Graddiodd ym Mhrifysgol Llundain yn 19 oed. Enillodd ysgoloriaeth agored i Goleg Downing, Caergrawnt, yn 1880; graddiodd oddi yno yn y dosbarth cyntaf yn y 'Law Tripos.' Bu'n llywydd yr 'Union' yng Nghaergrawnt ac etholwyd ef yn gymrawd ei goleg. Galwyd ef at y Bar yn y Middle Temple yn 1887 ac ymunodd â chylchdaith Gogledd Cymru a Chaer. Penodwyd ef yn gofiadur Birkenhead yn 1907, swydd a ddaliodd hyd 1912, ac yn K.C. yn 1910. Fel cyfreithiwr ac fel siaradwr ar y llwyfan nodweddid ef gan arabedd disglair a'r gallu i lunio brawddegau cyrhaeddgar. Bu'n ymgeisydd Rhyddfrydol aflwyddiannus yn Toxteth, Lerpwl, yn 1892. Yn etholiad cyffredinol 1895 etholwyd ef yn aelod Rhyddfrydol dros Fôn, a daliodd y sedd hyd 1918, pan orchfygwyd ef gan y diweddar gadfridog Syr Owen Thomas, yr ymgeisydd Llafur. Yn 1912 dewiswyd ef yn gadeirydd y Blaid Gymreig yn y Senedd, yn olynydd i Syr Alfred Thomas pan aeth hwnnw i Dy'r Arglwyddi fel arglwydd Pontypridd. Yn yr un flwyddyn penodwyd ef yn is-ysgrifennydd y Swyddfa Gartref, a bu iddo ran amlwg mewn llywio Mesur Datgysylltiad trwy Dy'r Cyffredin. Ymddiswyddodd yn 1915. Gwnaed ef yn aelod o'r Cyfrin Gyngor yn 1914 ac yn farwnig yn 1918. Wedi colli sedd Môn dewiswyd ef yn ymgeisydd Rhyddfrydol drachefn, ond ymddiswyddodd yn 1921. Yn 1922 bu'n ymgeisydd, yn un o dri, am sedd Prifysgol Cymru, eithr ni lwyddodd. Yn Rhagfyr 1923 etholwyd ef yn aelod Rhyddfrydol dros ranbarth Caerfyrddin, ond ymneilltuodd yn 1924 a daeth ei yrfa seneddol i ben. Bu farw yn sydyn iawn yn Abertawe, yn ystod dyddiau'r frawdlys yno, 30 Tachwedd 1926, a chladdwyd ef ym mynwent Llanidan, Brynsiencyn. Priododd yn 1892, Mary, merch y Parch. Robert Owen, Ty Draw, yr Wyddgrug. Bu ganddynt ddau fab a merch. Un o'r plant yn unig, ELLIS ARUNDELL, a'i dilynodd yn y teitl, a oroesodd eu tad; bu farw yntau ym mis Mehefin 1934. Bu Lady Ellis-Griffith farw yn 1941.

Awdur

• Edward Morgan Humphreys, (1882 - 1955)

Ffynonellau

• Erthyglau yn y papurau newyddion
• adnabyddiaeth bersonol
• T. Huws Davies yn Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1926-7
• gwybodaeth gan Mrs. Gwilym Davies
• T. I. Ellis, Ellis Jones Griffith (Llandybie 1969)

Darllen Pellach

• Archifau LlGC: At Etholwyr Ynys Môn
• Archifau LlGC: Anglesey Parliamentary Election, 1895... How to vote for Griffith
• Archifau LlGC: Town Hall, Beaumaris... public meeting...
• Archifau LlGC: Votiwch dros Griffith ac Ymreolaeth
• Archifau LlGC: General Election 1906 Wales and Monmouthshire. A Souvenir containing photographs, biographical sketches etc., of all the Welsh MP's: Ellis Jones Griffith
• Archifau LlGC: Etholiad Môn, 1910. Ymgeisiaeth Mr Ellis J. Griffith
• Erthygl Wicipedia: Ellis Jones Ellis-Griffith

Delweddau

• Hugh J. Hughes, Ellis Jones Griffith
• Hugh J. Hughes, Ellis Jones Griffith May 23rd 1877 on his seventeenth birthday
• LlGC: Ellis Jones Griffith
• LlGC: Ellis Jones Griffith
• LlGC: Ellis Jones Griffith
• LlGC: Sir Ellis Jones Griffith, Bart., K. C.

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 46545724
• Wikidata: Q7526639

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/