ELLICE, (ELLIS), ROBERT (fl.1640), milwr ym myddin Siarl I

Mab hynaf Gruffydd Ellis ap Risiart o Frondeg gerllaw Bersham. Daethai y teulu o Hopedale i gychwyn, a hawliai ddisgyn ohono ar yr ochr wrywol (eithr yn anghyfreithlon-'with a bar sinister') o Sandde Hardd, gorchfygwr Hopedale (c. 1100), ac, ar yr ochr fenywol, o Stanleiaid Ewloe.

Y mae'n debyg mai trwy ei ewythr PETER ELICE (bu farw 1637), Wrecsam, gŵr dysgedig yn y gyfraith a hynafiaethydd, y defnyddiwyd ei gasgliad achau yn helaeth gan Robert Vaughan, Hengwrt, y cafodd Robert Ellice ystad Gwasnewydd (Croesnewydd yn awr) yn nhrefgordd Broughton a phlwyf Wrecsam; bu ei deulu'n byw yno hyd tua diwedd yr 17eg ganrif; eithr yn 1646 disgrifir ef fel 'of Ruabon.' Bu'n ymladd o dan Gustavus Adolphus yn rhyfel 1618-48. Pan dorrodd y Rhyfel Cartrefol allan yn ei wlad ei hun cymerodd gastell y Waun (Chirk), sedd y Pengrwn Syr Thomas Myddelton; yr oedd yn ben ar 600 o wŷr traed o Gymry a gurwyd yn Middlewich, sir Gaer, fis Mawrth 1643, a chafodd yntau ei gymryd i'r ddalfa. Wedi iddo gael ei ryddhau fe'i gwnaethpwyd yn ben dros y brenin yn siroedd Dinbych a Fflint a chanddo 1,200 o ddynion dano; bu'n eu harwain mewn ymgyrchoedd o gwmpas Wem (Mawrth 1644), a bu'n helpu i amddiffyn Sir Drefaldwyn yn erbyn y cyrch a wnaeth y Pengryniaid wedi hynny. Am iddo ymladd o blaid y brenin fe'i dirwywyd hyd £200 (yn ôl y ddegfed ran), eithr gwnaed y swm yn £150 yn ddiweddarach gan nad oedd iddo ond hawl-dros-oed yn yr ystad.

Daeth ei frawd iau, THOMAS ELLICE, bargyfreithiwr (Gray's Inn, 1651), yn llywiawdr Barbados.

Bu Robert Ellice farw cyn 1661, a dilynwyd ef gan ei fab PETER ELLICE (bu farw 1719); yr oedd ef yn ynad heddwch a daeth yn ddirprwy-ystiward Bromfield a Yale (1697). Gwariodd gymaint ar ail-adeiladu ei gartref ac arwystlo'r ystad fwy a mwy nes erbyn 1750 iddi basio'n gyfan gwbl i ddwylo'r echwynwyr.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Arthur Herbert Dodd, (1891 - 1975)

Ffynonellau

• A. N. Palmer, History of the thirteen country townships of the old parish of Wrexham, and of the townships of Burras Riffri, Erlas, & Erddig Being the fifth and last part of "A history of the town and parish of Wrexham" (1903), 82-90
• History of the Princes, the Lords Marcher, and the Ancient Nobility of Powys Fadog, iii, 68, 409
• John Roland Phillips, Memoirs of the Civil War in Wales and the Marches, 1642–1649 (London 1874), i, 145, 164; ii, 55-6, 202
• Calendar of the Committee for Compounding with Delinquents, etc., 1643–1660, 11, 1499-1500
• Bye-Gones, relating to Wales and the Border Counties, 1913-5, 30-31
• Thomas Pennant, A Tour (Tours) in [North] Wales, i, 345
• Cylchgrawn Cymdeithas Hanes a Chofnodion Sir Feirionydd, i, 24
• N.L.W., Hanmer deeds, 114
• Sir W. Brereton's Letter sent to the Honoble William Lenthal Esq … concerning all the passages and treaties of the siege and taking of the city of Chester And by Mr. Speaker appointed to be printed and published With a most exact declaration of Chesters enlargement after three yeers bondage, set forth by Nathanael Lancaster, chaplein to the Cheshire forces (5 Mawrth 1645/6), 5

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20732992

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/