ELLIS, ROWLAND (1650 - 1731), Crynwr a ymfudodd i America

Ganwyd yn 1650 yn Bryn Mawr, plwyf Dolgellau, mab Ellis ap Rees. Priododd ddwywaith: (1) Margaret, merch Ellis Morris; (2) Margaret, merch Robert ab Owen. Ymunodd â'r Crynwyr c.1672, a chan ei fod yn gadarn yn y ffydd newydd bu raid iddo ddioddef erlid a charchar. Wedi i William Penn sefydlu Pennsylvania ar dir Brodorol anfonodd Ellis un Thomas Owen drosodd gyda'i deulu i ddewis lle i ymsefydlu ynddo. Ar 16 Hydref 1686 hwyliodd Ellis a'i fab Rowland a thua 100 o gymdogion o Milford Haven. Cyraeddasant Philadelphia ym mis Ebrill 1687, ac ymsefydlodd Ellis yn Bryn Mawr (Lower Merion wedi hynny). Wedi gorffen trefniadau i wneud hwn yn gartref newydd iddo dychwelodd i Gymru yn 1688, ac ymhen peth amser aeth yn ôl i Pennsylvania gydag aelodau eraill ei deulu. Gan ei fod yn ddyn o allu, wedi cael addysg dda, ac o deulu gweddol gefnog yng Nghymru, daeth yn amlwg ym mywyd cyhoeddus a chrefyddol y dalaith newydd. Yn 1700 fe'i dewiswyd i gynrychioli Philadelphia yn 'senedd' ei dalaith. Yr oedd yn weithiwr selog gyda'r Crynwyr, a dywedir y byddai'n gweinidogaethu iddynt yn yr iaith Gymraeg.

Cyfieithodd Annerch ir Cymru , 1721, llyfr Ellis Pugh wedi ei ddiwygio gan David Lloyd, yn Saesneg, a chyhoeddwyd ef yn Philadelphia yn 1727 o dan y teitl A Salutation to the Britains. Cafwyd argraffiadau yn Llundain yn 1732, 1739, a 1793. Efallai mai ei fab ROWLAND ELLIS a fu'n gwasnaethu'r 'Society for the Propagation of the Gospel …' fel ysgolfeistr yn Burlington, New Jersey.

Prynodd dir yn Plymouth, Pennsylvania, ac ymsefydlodd yno wedi iddo werthu ei dir yn Merion i’r caethiwydd Richard Harrison. Bu farw yn gynnar ym mis Medi 1731 yn nhŷ ei fab-yng-nghyfraith John Evans, yn Gwynedd, a chladdwyd ef yng nghladdfa'r Crynwyr yn Plymouth.

Y mae enw 'Bryn Mawr College for Women,' Pennsylvania, yn atsain o enw cartref Rowland Ellis yn Sir Feirionnydd.

Awduron

• Robert (Bob) Owen, (1885 - 1962)
• Diwygiwyd gan y tîm golygyddol, 2023

Ffynonellau

• R. Prys Morris, Cantref Meirionydd ei chwedlau, ei hynafiaethau, a'i hanes (1890)
• J. Bowden, The history of the Society of Friends in America (1850, 1854), ii, argraffiad 1854
• Two hundred years of the S. P. G. an historical account of the Society for the propagation of the gospel in foreign parts, 1701-1900 (1901)
• H. Blackwell, NLW MSS 9251-9277A: A Dictionary of Welsh Biography
• T. A. Glenn, Merion in the Welsh Tract with sketches of the townships of Haverford and Radnor: historical and genealogical collections concerning the Welsh barony in the province of Pennsylvania, settled by the Cymric Quakers in 1682 (1896)
• Jenkins, Historical collections relating to Gwynedd a township of Montgomery County, Pennsylvania, settled, 1698 (1884)

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Rowland Ellis

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q7372122

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/