ELLI, sant (fl. yn y 6ed ganrif).

Yr unig frynhonnell i draddodiad Elli yw 'Buchedd' Cadog a gyfansoddwyd tua diwedd yr 11eg ganrif. Pan oedd yn teithio mewn gwledydd tramor, dywedir i Gadog Sant lanio ar nifer o ynysoedd a elwid Ynysoedd Grimbul, ac i frenhines y diriogaeth honno ymbil arno ei rhyddhau hi o felltith ei amhlentyndod. Eiriolodd yntau ar ei rhan, ac ymhen amser ganwyd iddi fachgen, Elli, a ymddiriedwyd gan ei fam i ofal Cadog. Dygodd ef y baban Elli gydag ef i Lancarfan, gan ei feithrin a'i hyfforddi gyda'r gofal mwyaf. Dywed y 'Fuchedd' ymhellach mai Elli a ddewiswyd yn abad yn lle Cadog pan oedd hwnnw'n paratoi ar gyfer ymadael i Benevento. Arferai Elli ymweld â'i hen athro bob blwyddyn hyd at farw Cadog. Yn yr atodiadau amrywiol a ychwanegwyd at 'Fuchedd' Cadog ceir sôn am yr ' Atrium Album ' lle y trigai Elli, a hefyd hanes sefydlu mynachlog gan Elli mewn lle dienw, mynachlog a oedd i fod hyd byth yn ddarostyngedig i dylwyth ('familia') Cadog. Cysegrwyd dwy eglwys i Elli, sef Llanelli yn Sir Gaerfyrddin a Llanelli yn sir Frycheiniog. Cedwir ei ŵyl ar 23 Ionawr.

Awdur

• Hywel David Emanuel, (1921 - 1970)

Ffynonellau

• Baring-Gould a John Fisher, The Lives of the British Saints: the saints of Wales and Cornwall and such Irish saints as have dedications in Britain, ii, 447-9
• Wade-Evans, Vitae Sanctorum Britanniae et Genealogiae (Caerdydd 1944), 54-6, 120, 130-2

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q17509259

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/