GRIFFITHS, JOHN (1820 - 1897), clerigwr ac eisteddfodwr

Ganwyd 11 Mai 1820 yn Parc-y-neuadd, ger Aberaeron, Sir Aberteifi. Cafodd ei addysg gan athro preifat ac yn ysgol ramadeg Aberteifi, ac yna dilyn cwrs yng Ngholeg Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan. Gan ei fod yn rhy ieuanc i dderbyn urddau, dychwelodd i'w hen ysgol am bedair blynedd yn brifathro, a gwnaeth waith da yno. Urddwyd ef yn ddiacon yn 1843 a'i drwyddedu i guradiaeth Aberystruth, sir Fynwy, a derbyniodd urddau offeiriad yn 1844. Bu'n gurad wedyn yn Nant-y-glo, ac yn 1846 penodwyd ef yn ficer Llansanwr, Sir Forgannwg; yn 1847 derbyniodd yn ychwaneg reithoraeth Eglwys Fair y Mynydd. Yn 1855 penodwyd ef yn rheithor Castell Nedd, a daliodd y swydd honno hyd 1896. Yn 1877 penodwyd ef yn archddiacon Llandaf, a bu yn y swydd hyd ei farw, 1 Medi 1897. Yn 1877, hefyd, rhoddwyd iddo radd B.D. gan archesgob Caergaint.

Yr oedd John Griffiths yn un o wyr amlwg ei gyfnod, ac yn uchel ei barch gan Eglwyswyr ac Anghydffurfwyr fel ei gilydd. Rhoes lawer o'i amser a'i egni i adeiladu eglwysi ac ysgolion; yr oedd yn eisteddfodwr pybyr, a bu ganddo ran yn niwygio'r eisteddfod genedlaethol o 1860 ymlaen; bu'n gyfaill da i Golegau Prifysgol Aberystwyth a Chaerdydd. Telir teyrnged uchel i'w fedr fel pregethwr ac areithiwr argyhoeddiadol. Priododd ddwywaith; yn gyntaf â Mary, merch Caleb Lewis o Aberteifi, a fu farw yn 1880, ac yna yn 1882 â Jennet Matilda Morgan o Goed Ffranc, Morgannwg. Bu ef farw 1 Medi 1897 a'i gladdu ym mynwent Henfynyw, ger Aberaeron. Bu farw ei ail wraig yn 83 mlwydd oed yn 1933. Y mae tuedd i'w gymysgu â John Griffith (1818 - 1885).

Awdur

• Thomas Iorwerth Ellis, (1899 - 1970)

Ffynonellau

• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908), tt.142-143
• Y Geninen, Mawrth 1898
• South Wales Daily News, 2 a 4 Medi 1897
• T. Morgan, Enwogion Cymreig 1700-1900 (1907)
• Gwybodaeth ychwanegol gan Edward Llewellyn-Jones

Gweithiau

• John Griffith, Cofiant am y Parch. Thomas Phillips, D.D., Ysgrifennydd taleithol hynaf y Fibl Gymdeithas Frytanaidd a Thramor: a fabwysiadwyd gan y cyfeisteddfod ar achlysur ei farwolaeth; ynghyd ag annerchiad a draddodwyd gan John Griffith yn uniongyrchol ar ôl ei gladdedigaeth (Llundain 1870?)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733428

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/