HUGHES, DAVID EDWARD (1829 - 1900), physegwr a dyfeisydd

Ganwyd 18 Mehefin 1829 yn Llundain (myn rhai awdurdodau iddo gael ei eni yn Green y Ddwyryd, gerllaw Corwen), mab David Hughes, gynt o'r Bala ac wedi hynny o Lundain. Ymfudodd gyda'i deulu i Virginia, U.D.A. yn 1840, a chafodd ei addysg yn S. Joseph's College, Bardstown, Kentucky. Pan oedd yn 19 dewiswyd ef yn broffesor cerddoriaeth yn y coleg hwnnw a'r flwyddyn ddilynol cafodd gadair gwyddoniaeth naturiol yno hefyd. Dyfeisiodd, ac yntau ond 21 oed, delegraff printio ag iddo nodweddion creadigol arbennig iawn. Yn 1854 ymneilltuodd o'i swyddi addysgol er mwyn ei roddi ei hun yn llwyr i'w ddyfais. Cwplaodd honno yn 1855 a chafodd batent arni; y flwyddyn ddilynol mabwysiadwyd hi gan yr American Telegraph Company. Ni chafodd y peiriant ddim derbyniad cymeradwy pan ddaeth y dyfeisydd ag ef i Loegr yn 1857, ac felly aeth Hughes ag ef i Ffrainc, lle y prynwyd ef yn 1860 gan y Llywodraeth a dechreuwyd ei ddefnyddio ar leiniau'r wlad honno. Ymhen ychydig flynyddoedd yr oedd yn cael ei ddefnyddio dros gyfandir Ewrop. Daeth y peiriant â Hughes i enwogrwydd a gosododd sylfaen ei gyfoeth. Ymsefydlodd yn Llundain yn 1875 eithr ni pheidiodd byth a bod yn ddinesydd Americanaidd. Yn 1878 dug allan ficroffôn - peiriant bychan a barodd syndod mawr ar y pryd. Gyda chymorth ychydig o hoelion rhydlyd gallai Hughes beri i gynulleidfa fawr glywed swn cerddediad pryfetyn. Bu'n gweithio, gyda llwyddiant, ar amryw bynciau eraill, ac yn 1880 gwnaethpwyd ef yn F.R.S.

Am flynyddoedd lawer tua diwedd ei oes bu Hughes yn gwneuthur arbrofion gyda'r hyn a elwir yn 'inductive circuits,' a heb wybod hynny, achosodd donnau trydanfagnetol y gallai eu darganfod gyda chymorth ei 'coherer' a hynny hyd bellter o ddaucanllath o leiaf. Gallai gynhyrchu offer neu beiriannau teimladwy cywrain allan o fân bethau fel hoelion cyffredin, blychau pils, a chwyr selio. Dywedid amdano ei fod 'yn meddwl gyda'i ddwylo.' Bu farw 22 Ionawr 1900 yn Llundain.

Brawd iddo oedd Joseph Tudor Hughes.

Awduron

• Edwin Augustine Owen, (1887 - 1973)
• Diwygiwyd gan y tîm golygyddol, 2023

Ffynonellau

• T. Iorwerth Jones, 'The Contributions of Welshmen to Science', Trafodion Anrhydeddus Gymdeithas y Cymmrodorion, 1932-3, 94
• S. Evershed yn Journal of the Institution of Electrical Engineers, 1931, 1245
• Nature, 1900, 325

Darllen Pellach

• Ivor Hughes, David Ellis Evans, Before we went wireless: David Edward Hughes, FRS, his life, inventions, and discoveries (1829-1900) (Bennington 2011)
• Hughes, David Edward (1829/31–1900), Oxford Dictionary of National Biography
• Erthygl Wicipedia: David Edward Hughes

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 79390164
• Wikidata: Q366078

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/