IORWERTH (neu GERVASE) abad Talyllychau ac esgob Tyddewi o 1215 hyd 1229

Yr oedd ei ethol ef yn esgob - fe'i cysegrwyd yn Staines ar 21 Mehefin 1215, ychydig ddyddiau wedi i Magna Carta gael ei selio - yn fuddugoliaeth i ymdeimlad cenedlaethol y Cymry yn y frwydr hir ynglŷn â statws esgobion ac esgobaeth Tyddewi ac yn oruchafiaeth i bolisi Llywelyn Fawr. Yr oedd Iorwerth yn ŵr o gymeriad da ac yn Gymro pur o ran gwaed (ni wyddys ddim am ei dras) ac eto nid oedd yn anghofio nac yn anwybyddu ei ddyletswydd yn rhinwedd y llwon a dyngasai i'r Goron ac i archesgobaeth Caergaint, a bu'n mynychu cynghorau'r brenin ac yn cyfryngu rhwng y Cymry a'r Saeson ar waethaf y perygl o beidio â boddio croniclydd ei hen abaty yn Talyllychau. Mewn gwirionedd, ychwanegodd yr abaty at ei gyfoeth yn fawr yn rhinwedd rhoddion a grantiau o eglwysi a ganiatawyd iddo gan Iorwerth yn ystod ei dymor fel esgob. Gadawodd argraff ddofn ar ei esgobaeth hefyd trwy ddiwygio cyfansoddiad y cabidwl ac ailadeiladu rhannau o'r eglwys gadeiriol.

Awdur

• Yr Athro Thomas Jones Pierce, (1905 - 1964)

Ffynonellau

• Giraldi Cambrensis Opera (1861–91), iii, 361-4
• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), Cyf. I
• J. E. Lloyd, A History of Wales from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1911), Cyf. II
• E. J. Newell, A History of the Welsh Church to the Dissolution of the Monasteries (Llundain 1895)
• Jones a Edward Augustus Freeman, The History and Antiquities of St. David's (1856)

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q16206572

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/