JONES, HUGH ('Cromwell o Went'; 1800 - 1872), gweinidog Annibynnol

Ganwyd ym mhlwyf Cemaes Sir Drefaldwyn, i deulu crefyddol a oedd yn aelodau gyda'r Trefnyddion Calfinaidd. Aeth i'r Drefnewydd i ddilyn ei alwedigaeth fel gwehydd. Derbyniwyd ef yn aelod ym Mwlch-y-ffridd ychydig o'r dref, ac yno y dechreuodd bregethu. Bu'n egniol gyda'r gwaith crefyddol yn y dref gan helpu i baratoi'r ffordd i sefydlu eglwys Annibynnol Gymraeg yno. Bu'n fyfyriwr yn athrofa Annibynnol y Drefnewydd, 1823-7; yr oedd Samuel Roberts ('S.R.') ac amryw o brif oleuadau Annibynwyr ei gyfnod yn gydefrydwyr. Bu'n weinidog Saron, Tredegar, sir Fynwy, 1827-45, a Heol Awst, Caerfyrddin, 1845-72. Aeth i sir Fynwy yn nyddiau cynnar y mudiad diwydiannol pan oedd eglwysi'r Annibynwyr braidd yn ddigyswllt a didrefn, eithr cymerth ef at y gorchwyl o roddi trefn ar yr eglwysi; drwgdybid ef o fod yn anheyrngar i hen drefn yr Annibynwyr. Efe oedd oracl yr enwad yn y sir; yr oedd yn fedrus mewn dadl ac ysgrif, ac yn siaradwr heb ei ail ar y llwyfan cyhoeddus. Ysgrifennodd lawer i'r cylchgronau tra bu ym Mynwy. Symudodd i Heol Awst, Caerfyrddin, yn 1845. Yma eto, amheuid ef o 'bresbytereiddio,' a chan nad oedd ar delerau da â David Rees o Lanelli, caewyd amryw bulpudau rhagddo. Daeth yn amlwg fel amddiffynnydd gwneuthur addysg plant yn orfodol ar y trethi. Canodd yn iach i'r llwyfan cyhoeddus ar ôl hyn, gan ei gyfyngu'i hun yn llwyr i waith yr eglwys yn Heol Awst. Bu farw 5 Mawrth 1872.

Awdur

• Y Parchedig John Dyfnallt Owen, (1873 - 1956)

Ffynonellau

• Hanes Eglwys Heol Awst, Caerfyrddin (1926), 61-83
• Y Dysgedydd, 1872, 129-30
• Y Diwygiwr, 1872, 123
• Llawysgrifau Solva yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru Ll.G.C.
• Life and Work of William Williams M.P. for Coventry 1835-1847, M.P. for Lambeth 1850-1865 (Llandysul 1939), 212-8
• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, ii, 438-9
• The Congregational Year Book, 1873, 337-8
• Y Tyst a'r Dydd, 15 Mawrth 1872
• A History of Carmarthenshire, ii, 257

Delweddau

• M. Felton Cooper, Hugh Jones

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20733197

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/