REES, DAVID (1801 - 1869), gweinidog gyda'r Annibynwyr, a golygydd

Ganwyd 14 Tachwedd 1801 yn y Gelli-lwyd, plwyf Trelech, Sir Gaerfyrddin. Cafodd y mwyaf o'i addysg yn ifanc ar yr aelwyd a'r ysgol Sul. Treuliodd flynyddoedd ar fferm ei dad. Am y gogwyddai at y weinidogaeth, aeth i ysgol yn Hwlffordd yn 1822; dechreuodd bregethu yn 1823 a threulio tymor byr yn ysgol ramadeg Caerfyrddin yn yr un flwyddyn a mynd i'r ysgol baratoi yn y Drefnewydd; derbyniwyd ef i athrofa'r Annibynwyr yn y dref honno yn 1825.

Ordeiniwyd ef yng Nghapel Als, Llanelli, 5 a 6 Gorffennaf 1829. Daeth yn fuan i fri mawr fel pregethwr a darlithiwr. Meddai ar bersonoliaeth a doniau un wedi ei eni'n arweinydd, digymrodedd ei argyhoeddiadau, a diysgog ei egwyddorion. Yr oedd yn ddinesydd goleuedig a doeth; rhoddes ei fryd yn gynnar ar wasnaethu'i dref a'r wlad. Yr oedd yn ei gynefin gyda materion dirwest, moes, cymdeithas, diwydiant, a chrefydd; etholwyd ef ar y Bwrdd Iechyd a Bwrdd y Gwarcheidwaid a phlannodd ddelw ei bersonoliaeth yn drwm ar holl fywyd y dref. Sefydlodd bedair eglwys Annibynnol newydd yn y dref, a daeth yn un o gedyrn ei enwad.

Gan ei fod wrth natur yn wleidydd a diwygiwr cymdeithasol, amgylchiad arbennig yn hanes Annibyniaeth ac Ymneilltuaeth yn ne Cymru oedd ei benodi'n olygydd cyntaf Y Diwygiwr, 1835. Bu ymryson mawr rhyngddo a phleidwyr addysg wirfoddol am y mynnai mai'r wladwriaeth a ddylai ddwyn y draul. Ar wahân i'w weinidogaeth rymus, ei brif gyfraniad i feddwl a bywyd ei gyfnod oedd golygu 'r Diwygiwr am 30 mlynedd (1835-65). Ni thalai sylw i glyfrwch gair ac ymadrodd ac ysmaldod gorawenog fel ei wrthwynebydd ' Brutus ' yn Yr Haul; dychanu a bychanu Anghydffurfiaeth oedd gwaith ' Brutus '; amddiffynnai David Rees egwyddorion Anghydffurfiaeth. Drwy'r Diwygiwr creodd farn gyhoeddus newydd ar Ymneilltuaeth radicalaidd; yr oedd yn bensaer ac adeiladydd y ffydd Ymneilltuol. Ymneilltuodd o olygyddiaeth Y Diwygiwr yn 1865 ac o'r weinidogaeth yn 1868. Bu farw 31 Mawrth 1869.

Awdur

• Y Parchedig John Dyfnallt Owen, (1873 - 1956)

Ffynonellau

• Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, iii, 470-92
• Cofiant David Rees (1871), 1871
• Oxford Dictionary of National Biography, 226
• Welsh Political and Educational Leaders in the Victorian Era (1908)
• H. Blackwell, NLW MS 9271A: A Dictionary of Welsh Biography
• David Rees, Llanelli Detholion o'i waith (Caerdydd 1950), 1950
• John Innes, Old Llanelly (Cardiff 1902)

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: David Rees

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: no2016116975
• Wikidata: Q5238958

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/