JONES, DAVID WATKIN ('Dafydd Morganwg'; 1832 - 1905), bardd, hanesydd, a daearegydd

Ganwyd ym Merthyr Tydfil, 14 Chwefror 1832, mab John Jones, cefnder i Daniel Evans ('Daniel Ddu o Geredigion'). Dechreuodd weithio yn y lofa cyn ei fod yn 10 mlwydd oed. Gwrthododd hyfforddiant ar gyfer yr Eglwys, a thrwy ei ddyfalbarhad cafodd ei wneud yn danwr yn 1859, ac yn yr un flwyddyn enillodd ei wobr eisteddfodol gyntaf. Gwasnaethodd y Compagnie Générale Transatlantique fel goruchwyliwr am 30 mlynedd.

Bu yn eisteddfodwr llwyddiannus iawn, yn cael ei brif wobrwyon ym Machynlleth 1870, Llanberis 1878, a Chaerdydd, 1883. Sgrifennodd lawer i'r Geninen a chylchgronau eraill, a chyfrannodd yn helaeth i Cymru (O.J.). Yn 1874, cyhoeddodd ei Hanes Morganwg. Ond ei waith mwyaf adnabyddus, efallai, yw Yr Ysgol Farddol, gwerslyfr barddonol a gyhoeddwyd gyntaf yn 1869. Cyhoeddodd hefyd ramadeg defnyddiol yn ei ddydd, Yr Ysgol Gymreig. Bu'n olygydd y golofn Gymraeg yn y Cardiff Times am flynyddoedd lawer. Yn 1888 cafodd ei ethol yn llywydd cyntaf Cymdeithas Cymmrodorion Caerdydd. Bu farw 25 Ebrill 1905 yng Nghaerdydd.

Awdur

• Dr Moelwyn Idwal Williams

Ffynonellau

• The Cardiff Times, 29 Ebrill 1905
• Manchester Guardian, 26 Ebrill 1905
• Y Geninen, 1905, 198-201
• Quarterly Journal of the Geological Society of London, vol. 56, 1900, xcv

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: David Watkin Jones

Delweddau

• David Phillips, David Watkin Jones, 'Dafydd Morganwg'
• Lee & Co, David W. Jones, 'Dafydd Morganwg'

Gweithiau

• Dafydd Morganwg, 'Arwrgerdd Syr Nicholas Kemeys, gorchfygwr ac amddiffynwr Casgwent,' yn John Rowland, Sir Nicholas Kemeys, Bart., Cefn Mably, the captor and defender of Chepstow Castle, with the family history and pedigree, deduced from pedigrees and MSS. (Cardiff 1881)
• Thomas Evans, Dafydd Morganwg (ed.), Barddoniaeth Telynog, yn cynnwys pryddestau, caniadau, cywyddau ac englynion (Merthyr Tydfil 1866)
• Ezekiel Davies, Dafydd Morganwg (gol.), Ceinion Gwent: sef detholion o gyfansoddiadau barddonol y diweddar Mr Ezekiel Davies,(Gwentwyson) (Ystalyfera 1894)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 29302571
• Wikidata: Q18535730

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/