LLYWELYN, TOMAS (fl. c. 1580-1610), neu Tomas ap Llywelyn ap Dafydd ap Hywel, bardd ac uchelwr

o Rigos yng ngogledd Morgannwg. Yn ôl un llyfr achau, yr oedd o hil Einion ap Collwyn. Ceir amryw gywyddau o'i waith yn y llawysgrifau, ac yr oedd hefyd, megis y rhan fwyaf o feirdd Morgannwg yn yr oes honno, yn canu cwndidau duwiol. Efallai mai ei gyfansoddiadau mwyaf diddorol i ni heddiw ydyw ei ddau draethodl, y naill yn cynnwys dadl rhwng yr eglwys a'r dafarn, a'r llall 'brognosticasiwn' am y flwyddyn 1610. Sonnid amdano yn y ganrif ddiwethaf fel un o sêr bore Anghydffurfiaeth ym Mlaenau Morgannwg, a dywedid fod ganddo gynulleidfaoedd yn Rhigos a Blaencannaid a mannau eraill, ac iddo gyfieithu'r Beibl Saesneg yn Gymraeg. ' Iolo Morganwg ' a ddywedodd y pethau hyn gyntaf, a chyn belled ag y gellir barnu, nid oes dim sail iddynt.

Awdur

• Yr Athro Emeritus Griffith John Williams, (1892 - 1963)

Ffynonellau

• Hopkin-James a T. C. Evans, Hen Gwndidau, Carolau, a Chywyddau (Bangor 1910), 284-8
• D. Rhys Phillips, The History of the Vale of Neath (Swansea 1925), 1925, 140-3, 411-3, 532-7
• G. J. Williams, Traddodiad Llenyddol Morgannwg (1948), 1948, 126-8, 309-15

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/