REES, EVAN ('Dyfed '; 1850 - 1923), pregethwr, bardd, ac archdderwydd Cymru

Ganwyd 1 Ionawr 1850 yn Casmael, Sir Benfro, mab James ac Eunice Rees. Symudodd y teulu i Aberdâr pan nad oedd y mab ond naw mis oed. Ni chafodd fawr addysg. Gweithiai yng nglofa Blaengwawr, Aberdâr, yn 8 mlwydd oed. Symudodd i Gaerdydd pan yn 23 mlwydd oed. Dechreuodd bregethu yn eglwys Seion (Methodistiaid Calfinaidd), Caerdydd (Pembroke Terrace wedi hynny). Daeth i sylw fel bardd yn gynnar yn ei oes. Enillodd y prif wobrau mewn eisteddfodau taleithiol a chenedlaethol, e.e. eisteddfodau cenedlaethol Merthyr Tydfil, 1881, ar 'Cariad'; Lerpwl, 1884, ar 'Gwilym Hiraethog'; Aberhonddu, 1889, ar 'Y Beibl Cymraeg'; Merthyr Tydfil eilwaith yn 1901 ar 'Y Diwygiwr'; eisteddfod gyd-genedlaethol Chicago, 1893, ar 'Iesu o Nazareth'. Beirniadai bron bob blwyddyn yn yr eisteddfod genedlaethol yn ystod 40 mlynedd olaf ei fywyd. Gwasanaethodd fel archdderwydd yng Ngorsedd y Beirdd am 21 mlynedd. Enillodd le amlwg fel pregethwr, a gelwid ef i'r prif wyliau ar hyd blynyddoedd anterth ei nerth. Teithiodd ar hyd Ewrop, Affrica, rhannau o Asia, a'r Unol Daleithiau. Enillodd sylw mawr fel darlithiwr a thramwyodd y wlad i draethu ar 'Beirdd a Barddoniaeth,' 'Islwyn,' 'Ann Griffiths,' 'Pantycelyn,' 'Dros Gyfanfor a Chyfanfyd,' 'Gwlad y Pyramidiau,' 'Gwlad Canaan,' 'Gwlad y Dyn Du'. Golygodd Y Drysorfa o 1918 hyd 1923. Cyhoeddodd Caniadau Dyfedfab, Gwaith Barddonol Dyfed, dwy gyfrol, Gwlad yr Addewid a Iesu o Nazareth, ac Oriau gydag Islwyn. Bu farw 19 Mawrth 1923. Brawd iddo oedd Jonathan Rees.

Awduron

• Y Parchedig James Ednyfed Rhys, (1876 - 1960)
• Diwygiwyd gan y tîm golygyddol, 2024

Ffynonellau

• Gwybodaeth bersonol
• Y Goleuad, Mawrth 1923
• Y Drysorfa, Ebrill 1923

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Evan Rees

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 40177043
• Wikidata: Q5415524

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/