RHODRI MAWR (bu farw 877), brenin Gwynedd, Powys, a Deheubarth

mab Merfyn Frych a Nest, ferch Cadell ap Brochwel, Powys. Dilynodd ei dad fel brenin Gwynedd yn 844. Pan fu farw ei ewythr, Cyngen, yn 855, daeth yn frenin Powys, ac yn 872 pan fu farw Gwgon, brenin Seisyllwg (Geredigion ac Ystrad Tywi) a brawd ei wraig, Angharad, daeth brenhiniaeth y de o dan ei lywodraeth. Trwy hyn oll cafwyd undeb (nad oedd yn glos iawn, efallai) o dair o'r llywodraethau Cymreig pennaf, a serch i'r uno gael ei dorri pan fu Rhodri farw fe esgorodd yr uniad ysbeidiol hwn ar ddyheadau a ddylanwadodd ar agwedd cenhedlaeth ar ôl cenhedlaeth o ddisgynyddion Rhodri fel rheolwyr Deheubarth neu Wynedd hyd at yr adeg y collodd Cymru ei hannibyniaeth. Yn oes Rhodri bygythid Cymru yn drwm gan y Daniaid eithr y mae tystiolaethau iddo arwain ei bobl mewn dull beiddgar a chadarn yn ystod yr argyfwng. Ymddengys iddo f. mewn brwydr yn erbyn y Saeson. Gadawodd chwe mab, a daeth dau ohonynt yn sylfaenwyr llinachau brenhinol yn y Canol Oesoedd — Anarawd, sylfaenydd teulu Aberffraw, a Chadell, tad Hywel Dda, a sylfaenodd deulu Dinefwr.

Awdur

• Yr Athro Thomas Jones Pierce, (1905 - 1964), Aberystwyth

Ffynonellau

• A History of Wales: from the Earliest Times to the Edwardian Conquest (London 1912);
• Oxford Dictionary of National Biography.

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: Rhodri Mawr

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: http://www.wikidata.org/entity/Q470862

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/