ROBERTS, LEWIS JONES (1866 - 1931), arolygydd ysgolion, cerddor, ac eisteddfodwr

Ganwyd 29 Mai 1866 yn Aberaeron, Sir Aberteifi, mab Lewis Roberts a'i wraig Margaret (Jones). Cafodd ei addysg yng Ngholeg Dewi Sant, Llanbedr-Pont-Steffan (B.A.) a Choleg Exeter, Rhydychen (M.A.); yr oedd yn aelod o Gymdeithas Dafydd ab Gwilym pan oedd yn Rhydychen. Priododd, 1888, Mary Noel Griffiths merch capten a Mrs. Griffiths, Old Bank, Aberaeron; bu iddynt dair merch a chwe mab. Bu'n ddarlithydd am gyfnod yn ei hen goleg yn Llanbedr-Pont-Steffan - hanes oedd y pwnc y rhoesai sylw arbennig iddo yn Rhydychen - ac yna daeth yn un o arolygyddion ysgolion yng Nghymru, yn Aberystwyth i gychwyn ac yna yng ngogledd Cymru (gan fyw yn y Rhyl ac, yn ddiweddarach, yn Llandudno); maes o law fe'i trosglwyddwyd i Sir Forgannwg, a bu'n byw am tua saith mlynedd yn Abertawe cyn ymddeol a dychwelyd i fyw yn Aberaeron. Yr oedd yn eisteddfodwr pybyr; bu'n beirniadu mewn eisteddfodau cenedlaethol yn fynych. Am tua 30 mlynedd bu'n cydweithredu gyda J. M. Howell, Aberaeron, i baratoi carol Nadolig i'w chyhoeddi bob blwyddyn yn Cymru (O.M.E.) - y geiriau gan Howell a'r gerddoriaeth gan Roberts; gofalai am gerddoriaeth Cymru a Cymru'r Plant. Ceir carolau o'i waith mewn newyddiaduron hefyd, a chyhoeddwyd llawer ohonynt ar wahân (yng Nghaernarfon, etc.). Fe'i coffeir hyd heddiw fel cyfansoddwr y dôn (i blant ac oedolion) ar y geiriau sy'n dechrau ' Bydd canu yn y nefoedd.' Cyhoeddodd lyfryn ar Owen Glyndwr (Wrexham, 1904, ac argraffiadau eraill); golygodd Awelon o Hiraethog, i (Dinbych, 1908), yn cynnwys detholiad o weithiau barddonol William Rees ('Gwilym Hiraethog'). Ceir llythyrau ganddo yn NLW MS 2810C , NLW MS 2826D , NLW MS 6270B , a NLW MS 7994D , a darn o gerddoriaeth o'i waith (er cof am Syr Owen M. Edwards) yn NLW MS 2119D . Bu farw 20 Rhagfyr 1931, a chladdwyd ef ym mynwent Henfynyw gerllaw Aberaeron.

Awdur

• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• Who's who in Wales, (Cardiff, 1921)
• Western Mail, 22 Rhagfyr 1931
• The Welsh Gazette, 24 Rhagfyr 1931
• E. Alfred Jones (gol.), Memorials of Old North Wales (London 1913)
• Cymru (O.M.E.), lx, lxii, lxv, lxvii, lxix-lxxii

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20804737

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/