TOY, HUMFREY (bu farw 1575), marsiandwr yn nhref Caerfyrddin.

Argraffwyd Testament Newydd (Salesbury) a Lliver Gweddi Gyffredin (yr esgob Richard Davies) yn Llundain yn 1567 gan Henry Denham ' at the costes and charges of Humfrey Toy.' Er bod llyfrwerthwr pwysig yn Llundain o'r enw Humfrey Toy yn y cyfnod hwn - bu'n is-warden y ' Worshipful Company of Stationers ' - awgrymwyd mai ewythr y Llundeiniwr oedd y noddwr arbennig hwn, sef Humfrey Toy, Caerfyrddin, marsiandwr a chyweiriwr crwyn; cofier, serch hynny, i Salesbury fyw am gyfnod yn 1567 yn nhŷ Toy y Llundeiniwr. Heblaw y Testament a'r Llyfr Gweddi argraffwyd trydydd llyfr yn 1567 - 'Imprinted at London by Henry Denham for Humfrey Toy.' Y llyfr hwnnw oedd A playne and a familiar Introduction, teaching how to pronounce the letters in the Brytishe tongue, now commonly called Welshe. Ail argraffiad oedd hwn o waith gan Salesbury. Ar ddiwedd y rhagair, sydd yn annerch Humfrey Toy, ceir y geiriau hyn: ' Soiourning at your house in Paules Churchyard; the 6, of Maij, 1567. Your, assuredly, welwyller, W. Salesbury.' Rhaid felly benderfynu mai Toy Llundain oedd yn gyfrifol am y 'costes and charges.'

Ceir rhai manylion am Humfrey Toy, Caerfyrddin, a'i ewyllys yn Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, xi, 76-7. Y mae'n amlwg ei fod yn berchen llawer o eiddo yn nhref a Sir Gaerfyrddin. Byddai'n sicr o adnabod yr esgob Richard Davies pan oedd hwnnw'n byw yn Abergwili (sydd ar bwys Caerfyrddin), a daeth, yn ddiau, i adnabod William Salesbury, pan ddaeth y cyfieithydd i aros gyda'r esgob. Gadawodd yn ei ewyllys (a wnaethpwyd 1 Mawrth 1575 ac a brofwyd 2 Mai 1575) y swm o £20 i'w dalu i rywun a draddodai bregeth neu ddarlith hyn a hyn o weithiau am flwyddyn - weithiau yn Saesneg ac ar brydiau yn Gymraeg. Ceir cyfeiriad ato mewn dogfennau swyddogol mor gynnar â 1542/3; bu'n faer Caerfyrddin yn 1557. Priododd Jane, ferch David ap David (a oedd yn faer yn 1523), a bu iddynt lawer o blant. Gadawodd arian hefyd i helpu sefydlu ' Free School ' yng Nghaerfyrddin, ac yr oedd y nai yn Llundain ymhlith y llawer a dderbyniodd les o dan yr ewyllys.

Awdur

• Syr William Llewelyn Davies, (1887 - 1952)

Ffynonellau

• Oxford Dictionary of National Biography (dan Humfrey Toy, y nai)
• G. Tucker Thomas, 'Humfrey Toy, Mayor of Carmarthen, A.D. 1557,' yn Transactions of the Carmarthenshire Antiquarian Society and Field Club, xi, 76-7
• Journal of the Welsh Bibliographical Society, ii, 238-43
• J. Ballinger and Jones, The Bible in Wales (London 1906)
• Heraldic Visitations of Wales and Part of the Marches between the years 1586 and 1613, under the authority of Clarencieux and Norroy, two kings at arms (Llandovery 1846), i
• D. R. Thomas, The Life and Work of Bishop Davies and William Salesbury (1902)
• R. B. McKerrowA dictionary of printers and booksellers in England, Scotland and Ireland, and of foreign printers of English books 1557-1640 (London 1910)
• Heraldic Visitations of Wales and Part of the Marches between the years 1586 and 1613, under the authority of Clarencieux and Norroy, two kings at arms (Llandovery 1846), i

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20748837

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC-RUU/1.0/