WILLIAMS, JOHN ('Glanmor '; 1811 - 1891), clerigwr a hynafiaethydd

Ganwyd yn y Foryd, ger y Rhyl, 11 Awst 1811, yn fab i William ac Elizabeth King Williams. Dechreuodd ei yrfa fel ysgolfeistr. Yn 1849 penodwyd ef yn athro yn Ysgol Genedlaethol Llangernyw, sir Ddinbych. Symudodd oddi yno yn 1852 i'r Blue Coat School yn Ninbych, ac yno y bu hyd 1859. O Ddinbych aeth yn athro i ysgol genedlaethol Gwersyllt, ger Wrecsam, lle y bu hyd 1864. Yn 1864 aeth yn ddisgybl i Goleg Diwinyddol S. Bees ac ymhen dwy flynedd ordeiniwyd ef yn ddiacon ac yn 1867 yn offeiriad. Bu'n gwasnaethu fel curad yn White-haven (1866 hyd Rhagfyr 1868), Amlwch (1868 hyd 1871), ac Ebbw Vale (1871 hyd 1883). Yn 1883 penodwyd ef yn rheithor Llanallgo gyda Llaneugrad, Môn, ac yno y bu hyd ei farwolaeth, 12 Ebrill 1891. Claddwyd ei gorff yn Llanallgo. Priododd, 1854, ag Elizabeth (bu farw 1890) merch William Deer, Birmingham; ganwyd iddynt un mab a thair merch. Bu'n cystadlu lawer gwaith mewn eisteddfodau; cyfansoddodd awdlau ar ' Y Gwanwyn,' ' Yr Eira,' ' Diwedd y Cynhaeaf,' a chywydd (buddugol yn eisteddfod Bangor) ar ' Nineveh.' Bu hefyd yn feirniad eisteddfodol. Yn Gymraeg, ysgrifennodd Hanes yr Eglwys yng Nghymru, ynghyd a Tharddiad ac Amldaeniad Anghydffurfiaeth (Rhyl, J. Morris, 1877), a hefyd Awstralia a'r Cloddfeydd Aur (Dinbych, T. Gee, 1852). Golygodd Carolau gan Brif Feirdd Cymru a'i Phrydyddion (Wrecsam, Hughes a'i Fab, 1865), a cyhoeddodd yr un cwmni gyfrol o'i Waith yn 1865. Eithr prif gyfraniad ' Glanmor,' ydoedd ei ddwy gyfrol ar hanes arglwyddiaeth a thref Dinbych, sef Ancient and Modern Denbigh (Denbigh, 1856), a The Records of Denbigh and its Lordship (Wrexham, 1860). Erbyn heddiw, gwelir fod trefniant y ddwy gyfrol yn aflêr, a rhai o'r ffeithiau yn anghywir, ond yn eu dydd yr oeddynt yn gyfraniad gwerthfawr i hanes Cymru yn y canol oesoedd. Nid oes dim wedi ymddangos hyd yn hyn i gymryd lle Ancient and Modern Denbigh, ond cyhoeddwyd Survey of the Honour of Denbigh, 1334 (gol. P. Vinogradoff a F. Morgan, British Academy, London, 1914) sydd yn gwella ar benodau cyntaf The Records of Denbigh and its Lordship. Ond ceir yn y gyfrol hon ddyfyniadau o gofnodion y fwrdeisdref a rhestri o'r swyddogion a siryfon nas ceir yn unman arall.

Awdur

• Frank Price Jones, (1920 - 1975)

Ffynonellau

• T. R. Roberts, Eminent Welshmen: a short biographical dictionary of Welshmen... from the earliest times to the present (1908)
• Y Geninen, 1898, 132
• Yr Haul, 1891, 194

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 55758848
• Wikidata: Q28361528

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/