WILLIAMS, JOHN (1806 - 1856), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, llenor, ac awdur

Mab Robert Williams, brodor o Landdoged, ac Elizabeth Jones, yr Efail, Glanwydden, Creuddyn, Arfon; ganwyd ef yng nghartref ei fam, 20 Mehefin 1806. Dengys ei ysgrifau ei ddiddordeb cynnar mewn llenyddiaeth ac ieithoedd, ac ymroes i'w dysgu ac i ddiwyllio ei feddwl. Wedi cwrs byr yn ysgol John Hughes, periglor Llanddulas, daeth tan nawdd teulu Bodysgallen a'i anfon i ysgol Robert Watkin Lloyd, Tamworth, i'w baratoi i Rydychen. Naw mis a arhosodd yno. Dychwelodd adref a chael ei hun mewn argyfwng - ei noddwr wedi ei siomi, ei bobl wedi digio.

Cydiodd eilwaith yn ei efrydiau a chael ei wahodd i gadw ysgol yn Eglwysbach (1830-3), a dechrau pregethu. Bu'n weinidog yn Llansilin a Moelfre (1833-6), Rhos a'r Brymbo (1836-41), y Drenewydd (1841-53), Rhos, a Phenycae (1853-6). Cadwodd ysgol i hyfforddi ymgeiswyr am y weinidogaeth mewn rhai o'r lleoedd hyn.

Daeth tan ddylanwad y mudiad Campbelaidd. Cyfieithodd draethawd Alexander Campbell ar faddeuant, ac yn 1839 dechreuodd gyfieithu ei Destament Newydd a'i alw Yr Oraclau Bywiol, 1842. Bernir heddiw mai cyfieithiad llythrennol o Destament Alexander Campbell a gweithiau George Campbell, J. Macknight, a P. Doddridge ydyw Oraclau Bywiol, ac nid cyfieithiad o'r Groeg fel y taerodd yr awdur. Ei waith mwyaf gorchestol ydyw Ffugyrau y Beibl. Cais ydyw i hyfforddi'r darllenydd yn egwyddorion gwyddor esboniadaeth. Nid llai ei gyfraniad fel ieithydd, a gwelir bod ganddo syniad clir am swyddogaeth y gramadegwr. Y mae delw'r farn annibynnol ar ei erthyglau, a'u hamcan yw goleuo'r deall, diwyllio'r meddwl, a gwneuthur dyn yn ddinesydd rhydd. Bu farw 15 Tachwedd 1856 a chladdwyd ef ym mynwent Penycae lle ceir cofgolofn ar ei fedd.

Awdur

• Y Parchedig William Phillips, (1880 - 1969)

Ffynonellau

• R. Ellis ('Cynddelw'), Cofiant y diweddar Parch. John Williams, Rhosllanerchrugog (Llangollen 1871)
• Yr Oraclau Bywiol, neu Ysgrifeniadau Cysegrlan Apostolion ac Efengylwyr Iesu Grist, a elwir y Testament Newydd. Wedi ei gyfieithu (Llundain 1842)
• Ffugyrau y Beibl, neu gyfres o ysgrifau ar ddeongliaeth yr ysgrythyrau (Caernarfon 1890)
• 'Testament Campbell' - dadl J.W. â 'Q.', Seren Gomer, Gorphenaf 1839, t.216; Awst 1839, tt.233-234; Rhagfyr 1839, tt.360-364; Chwefror 1840, tt.39-40; Mawrth 1840, tt.69-75; Mai 1840, t.143; Mehefin 1840, tt.167-168; Awst 1840, tt.235-236; Hydref 1840, tt.294-297
• 'J.W. Ei gyfraniad i ddiwinyddiaeth,' Seren Gomer, 1933, 25, 63, 102
• W. Phillips, 'Bywyd a gwaith John Williams, Rhos; Awdur yr oraclau bywiol' - thesis Prifysgol Cymru, Bangor, 1947
• W. Phillips, Testament Newydd Alexander Campbell (1826)
• George Campbell, The Four Gospels, translated from the Greek. With preliminary dissertations, and notes critical and explanatory (Llundain 1789)
• P. DoddridgeThe Family Expositor or, a Paraphrase and Version of the New Testament with critical notes; and a practical improvement of each section (Llundain 1760, 1831)
• J. Macknight, A New Translation of the Epistle (1832)
• John Williams, Gramadeg dwyieithawg neu ramadeg o'r iaith Seisnig yn Gymraeg a Saesneg, wedi ei gyfansoddi at wasanaeth ac er buddioldeb cymroaidd = Duoglott grammar or A grammar of the English language in Welsh and English, compiled for the use of Welsh students in the English language (Llanrwst 1827)

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 306123294
• Wikidata: Q20738119

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/