BONARJEE, DOROTHY NOEL ('Dorf') (1894 - 1983), bardd a chyfreithiwr

Ganwyd Dorothy Bonarjee yn Bareilly, India, yn 1894, plentyn canol Debendranath Bonarjee, newyddiadurwr a chyfreithiwr, a Janet Bonarjee (g. Sirkar). Symudodd y teulu i Dulwich, de Llundain, yn 1904 pan aeth ei thad i Lincoln's Inn. Roedd teulu Bonarjee yn Brahminiaid Bengali dosbarth canol a chymharol Seisnigedig, gyda thraddodiad hir o gyfreithwyr. Roedd ei mam yn ysgrifennydd anrhydeddus Cymdeithas Addysg Menywod India yn Llundain, ac roedd y ddau riant yn frwd iawn dros addysg i ferched Indiaidd. Pan ddychwelodd y rhieni i India yn 1910, arhosodd y plant yn Lloegr dan warchodaeth bargyfreithiwr o Iwerddon.

Yn 1912, ymgofrestrodd Bonarjee yng Ngholeg Prifysgol Cymru Aberystwyth, ynghyd â'i brawd hŷn, Bertie Kay Bonarjee. Chwaraeodd Bonarjee ran weithgar ym mywyd myfyrwyr Aberystwyth: bu'n drysorydd y Gymdeithas Lenyddol a Dadlau, ac yn aelod o fwrdd golygyddol cylchgrawn y myfyrwyr, The Dragon, lle cyhoeddodd nifer o gerddi. Enillodd gryn fri ymhlith ei chyfoedion yn 1914 pan ddyfarnwyd cadair farddol eisteddfod y coleg iddi am ei cherdd am Owain Lawgoch. Roedd wedi cystadlu dan y ffugenw 'Shita', a chafodd 'gymeradwyaeth fyddarol' pan ddatgelodd mai hi oedd awdur y gerdd (The Cambrian Daily Leader , 2 Mawrth 1914). Yn ôl y sôn bu'n agos at ennill y gystadleuaeth y flwyddyn flaenorol hefyd. Cafodd ei llwyddiant gyhoeddusrwydd sylweddol yn y wasg leol a chenedlaethol. Rhoddodd ei thad araith fyrfyfyr yn y seremoni ar gais y myfyrwyr, ac yn ôl yr adroddiad yn y Cambrian News (6 Mawrth 1914) dywedodd: 'if India had given birth to a poet, Wales had educated her, and had given her an opportunity to develop her poetic instincts'.

Cyfrannodd Bonarjee yn gyson i The Welsh Outlook hefyd. Ymhlith y cerddi a gyhoeddwyd ganddi yno y mae: 'Noon ' (Gorffennaf 1914); 'The Grave in the Woodland ' (Rhagfyr 1914); 'Afterwards ' (Ionawr 1915); 'London ' (Ionawr 1916); 'Suburban Houses ' (Hydref 1917); 'To Diana ', 'Morning ' ac 'Immensity ' (Gorffennaf 1919); a 'Renunciation ' a 'Menelaus' Lamenting ' (Tachwedd 1919).

Ar ôl graddio ym Mhrifysgol Cymru yn 1916 gyda BA mewn Ffrangeg, aeth Bonarjee i Goleg Prifysgol Llundain. Hi oedd y ferch gyntaf i ennill gradd fewnol yn y gyfraith (yn hytrach nag LLB allanol) o Gyfadran y Cyfreithiau yno yn 1917. Roedd hyn yn gamp arwyddocaol gan nad oedd hawl ffurfiol i ferched fod yn gyfreithwyr tan y Ddeddf 'Sex Disqualification (Removal)' yn 1919.

Roedd Bonarjee hefyd yn gefnogol i'r mudiad dros y bleidlais i ferched, ac yn ôl tystiolaeth ei brawd iau, Neil, cymysgai mewn 'minor artistic and literary circles considered "advanced" for the period' (Bonarjee, Under Two Masters, tt. 58-9). Yn 1919 arwyddodd 'Anerchiad Rhyddfraint Merched India' ynghyd â'i mam. Yn ystod yr un flwyddyn, siaradodd mewn cyfarfod o Undeb Dinasyddion Benywaidd Dominiynau Prydain (Adran India), cymdeithas ffeminyddol ryngwladol a hyrwyddai'r bleidlais i ferched ar draws yr Ymherodraeth Brydeinig.

Priododd Dorothy Bonarjee artist o Ffrancwr, Paul Surtel (1893-1985), yn 1921. Cawsant un mab, Denis, a fu farw yn faban, a merch, Claire Aruna Surtel. Ymwahanodd â'i gŵr yn 1936, a bu'n byw yn ne Ffrainc tan ei marwolaeth yn 1983.

Awdur

• Beth R. Jenkins

Ffynonellau

• Cyfrifiad Lloegr a Chymru, 1911
• Archif Sefydliadol Prifysgol Aberystwyth: Ffurflen Gofrestru Neuadd Alexandra, 1912/13
• N. B. Bonarjee, Under two masters (London 1970)
• The Cambrian News and Merionethshire Standard, 6 Mawrth 1914; 10 Gorffennaf 1914; 17 Ebrill 1914; 21 Gorffennaf 1916
• Cambria Daily Leader, 2 Mawrth 1914
• Liverpool echo, 2 Mawrth 1914
• Y Llan, 6 Mawrth 1914
• The Dragon, Mawrth 1914; Rhagfyr 1914; Mai 1915; Tachwedd 1915
• The Welsh Outlook, Gorffennaf a Rhagfyr 1914; Ionawr 1915; Ionawr 1916; Ionawr 1917; Gorffennaf a Thachwedd 1919
• Barry Dock news, 4 Gorffennaf 1919
• The Common Cause, 24 Ionawr 1919
• The Vote, 16 Mai 1919
• Andrew Whitehead, 'Dorothy Bonarjee: Bard of Aberystwyth', Planet, 238 (2020)
• J. H. Baker, 'University College and Legal Education 1826-1976', Current legal problems, 30 (1977)
• Shompa Lahiri, Indians in Britain. Anglo-Indian Encounters, Race and Identity 1880-1930 (London 2000)
• Sumita Mukherjee, Nationalism, education, and migrant identities: the England-returned (2009)
• Andrew Whitehead, 'Dorf Bonarjee', 6/5/2012
• Andrew Whitehead, 'Dorf Bonarjee revisited', 20/4/2013

Darllen Pellach

• University College London: 100 years of women in law
• BBC News: 'She is beautiful but she is Indian': The student who became a Welsh bard at 19

Delweddau

• Wikipedia: Dororthy Bonarjee with her son Denis - about 1922

Sain a Ffilm

• BBC World Service: The Hindu bard

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q94705848

Dyddiad cyhoeddi: 2020-09-07

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/