DANIELS, ELEANOR (1886 - 1994), actores

Ganwyd Eleanor Daniels ar 28 Rhagfyr 1886 yn Llanarthne, Sir Gaerfyrddin, yn ferch i David Daniels, masnachwr gwair a thafarnwr, a'i wraig Margaret. Fe'i magwyd yn nhafarn y Fountain, 36 (40 bellach) Stryd Thomas yn Llanelli. Roedd y teulu'n aelodau yng Nghapel Newydd y Methodistiaid, a Chymraeg oedd iaith yr aelwyd. Dysgodd Eleanor adrodd yn y capel, a chafodd ei llwyddiant cyntaf mewn eisteddfod leol yn 13 oed. Aeth i weithio fel athrawes a pharhaodd ei llwyddiant fel adroddwraig, gan ennill medalau, cwpanau, cadeiriau a gwobrau niferus eraill. Enillodd y wobr gyntaf yn yr Eisteddfod Genedlaethol deirgwaith, yn Abertawe yn 1907, Llundain yn 1909, a Chaerfyrddin yn 1911 pan ddaeth yn aelod o'r Orsedd dan yr enw Ellyw.

Enillodd drwydded gan Goleg Cerdd a Drama London Victoria yn 1910, ac yn 1912 mynychodd Academi Ddrama Syr Herbert Beerbohm Tree lle enillodd y fedal aur am lefaru. Yn yr un flwyddyn cafodd y fraint o lefaru yng Nghinio Sir Gaerfyrddin a gynhaliwyd yn y Criterion yn Llundain er anrhydedd i Lloyd George, a chael cymeradwyaeth fawr.

Yn 1913 cafodd ei denu i lwyfan y ddrama, a daeth yn rhan o fudiad dros Ddrama Genedlaethol Gymreig. Ymddangosodd mewn cynhyrchiad teithiol o Little Miss Llewelyn, yn The Joneses yn Theatr y Strand a hefyd yn The Mark of Cain. Yn 1914 teithiodd i'r Unol Daleithiau gyda'r Welsh Players, ynghyd â Gareth Hughes, yntau hefyd o Lanelli, i berfformio drama arobryn J. O. Francis, Change. Yn sgil y ganmoliaeth a gafodd gan yr adolygwyr penderfynodd ddychwelyd i UDA ac ymgartrefodd yno am weddill ei hoes.

Am nifer o flynyddoedd bu'n rhan o gynyrchiadau'r cwmni Broadway adnabyddus Comstock a Gest. Ymhlith dramâu eraill, ymddangosodd yn Heart of the Heather, Kitty McKay, Loyalty, a gyda Richard Bennett yn Zach. Cafodd sbel wedyn yn gwneud comedi gerddorol: bu'n canu a dawnsio yn Kitty Darling ac yn Lassies a La La Lucille. Ymddangosodd hefyd gyda Florence Reed yn Ashes a gyda Jeanne Eagels yn Rain.

Ymddangosodd mewn nifer o ffilmiau mud yn Efrog Newydd rhwng 1914 a chanol y 1920au, ond fe'i cofir yn arbennig am ei rhan yn If Winter Comes gyda Percy Marmont a Bebe Daniels yn 1923. Yn 1930, cafodd Eleanor Daniels a Gareth Hughes eu hanrhydeddu gan Orsedd y Beirdd am eu cyfraniad i'r ddrama. Yn nes ymlaen yn ei bywyd gweithiodd fel hyfforddydd llais yn Efrog Newydd, ac yn 1951 cafodd waith yn swyddfa sefydliad clefyd y siwgr Americanaidd lle bu'n gweithio nes iddi fod yn 87 oed.

O'r 1940au ymlaen daeth yn gyfeillgar â grŵp yn Efrog Newydd a ymddiddorai mewn crefydd, athroniaeth a'r celfyddydau. Byddai'r cyfeillion yn rhannu eu hamser rhwng Efrog Newydd a thŷ yn Darien, Connecticut a oedd yn perthyn i aelod cefnog o'r grŵp, Alice DeBuys. Byddent yn perfformio cyngherddau a dramâu i'w gilydd yno. Pan fu Miss DeBuys farw yn 1981 gadawodd y tŷ a'r ystâd i chwe aelod o'r grŵp, gan gynnwys Eleanor.

Mewn cyfweliad a roddodd i'r cylchgrawn Cymry America Ninnau yn 103 oed, soniodd Eleanor Daniels yn hiraethus am ei dyddiau yn y theatr. 'I was an actress' meddai gyda balchder. 'I started acting when I could talk.' Fel llawer o berfformwyr dioddefodd yn enbyd o ofn llwyfan. 'I used to skip rope to get it out of my mind, but it gripped me. But when I placed my two feet on the stage, everything became fine. Only the stage was real. The stage is the most important of all. Its message is carried to the people.'

Bu Eleanor Daniels farw'n 107 oed ar 18 Mawrth 1994 yn ei chartref yn Darien, Connecticut. Yn 2011, dadorchuddiwyd plac glas gan ei nith ar y tŷ lle y'i magwyd yn Llanelli.

Awdur

• Stephen Lyons

Ffynonellau

• Llyfr lloffion personol Eleanor (trwy garedigrwydd ei nith, Val Kane)
• Stephen Lyons, Eleanor Daniels, gwefan Treftadaeth Cymuned Llanelli
• 'Llanelly's stage star', The Llanelly Mercury and South Wales Advertiser , 16 Medi 1920
• 'An Interview with Eleanor Daniels', Ninnau: Papur Bro Cymry Gogledd America, 1 Tachwedd 1993
• BBC News: "Silent film actress Eleanor Daniels' plaque in Llanelli", 2011-10-09

Darllen Pellach

• Welsh Curtain Calls: Eleanor Daniels (cyrchwyd Mawrth 2022)
• Erthygl Wikipedia: Eleanor Daniels

Delweddau

• LlGC LLYFRAU FFOTO 3926B: Eleanor Daniels and Lilian Mason the Welsh Players in Change at the Booth Theatre, New York

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q106369503

Dyddiad cyhoeddi: 2022-03-23

Hawlfraint Erthygl: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/