JONES, ROBERT ALBERT (1851 - 1892), bargyfreithiwr ac addysgydd

Ganwyd 16 Medi 1851. Yr oedd yn fab i'r Parch. John Jones, Pen-y-bryn, Wrecsam, ac felly yn or-wyr i Robert Jones, Rhoslan. Yr oedd yn gefnder i ' Ioan Maethlu '. Bu yn ysgol ramadeg Manceinion, ac yn 1870 aeth i goleg Corff Crist, Rhydychen. Yn 1874, graddiodd yn B.A. yn y dosbarth cyntaf mewn Mathemateg. Fe'i galwyd i'r bar yn Lincoln's Inn 7 Mai 1879, ac wedi hynny aeth i fyw i Lerpwl. Yr oedd incwm preifat ganddo ac nid oedd raid iddo'i gynnal ei hun.

Ymdaflodd i weithgareddau cyhoeddus a bu'n gyd-drysorydd â Robert Lewis, A.S. i Bwyllgor Gweithiol Cynghrair Rhyddfrydol gogledd Cymru er iddo beidio â chytuno â Gladstone ar Iwerddon. Yr oedd ganddo ddiddordeb mawr ym mhwnc y tir, ac ysgrifennodd lyfr The Land question and a Land bill with special reference to Wales yn 1887 a'i gyhoeddi ar ei gost ei hun. Bu cyfieithiad Cymraeg ohono yn 1888. Gwasanaethodd ar amryw bwyllgorau, gan gredu mewn, a dadlau dros addysg rydd anenwadol. Bu'n aelod blaenllaw o gyngor coleg y gogledd o'r dechrau, a theithiodd filoedd o filltiroedd ar ei gost ei hun dros y coleg. Rhoes wasanaeth didâl i'r coleg, a bu hefyd yn hael i'w drysorfa. Cynigiwyd swydd cofrestrydd iddo, ond fe'i gwrthododd. Bu'n gyd-ysgrifennydd â W. S. de Winton (Hwlffordd) o Gynhadledd Gyffredinol Pwyllgor Unedig Addysg Cymru a Sir Fynwy. O'r mudiad hwn y daeth y syniad o Brifysgol Cymru, ac i raddau helaeth, bu R. A. Jones, a fu'n ysgrifennydd i bwyllgor y Brifysgol, yn gyfrifol am dynnu allan gynllun cyntaf Prifysgol Cymru.

Dyn nerfus bregus ei iechyd ydoedd, ac o'r golwg y gwnâi fwyaf o'i waith, ei gas peth oedd ymddangos o flaen y cyhoedd. Bu farw 19 Hydref 1892, yn ei gartref yn Lerpwl, ac fe'i claddwyd ym mynwent Toxteth, Lerpwl. Ar ôl iddo farw, casglwyd dros bum cant i gronfa goffa a defnyddir y llog hyd heddiw'n wobr mathemateg uwch yng ngholeg y gogledd.

Priododd 26 Chwefror 1890, â Harriet Agnes Thompson, merch Joseph Thompson, bonheddwr, o Willow Hall, Sowerby Bridge, Sir Efrog. Bu hithau farw, yn 47 oed, ar 4 Tachwedd 1902, ac fe'i claddwyd ym mynwent Toxteth.

Awdur

• Dr Llewelyn Gwyn Chambers

Ffynonellau

• Bye-Gones, relating to Wales and the Border Counties, 1892, 429
• Notable Welshmen (1700–1900) (1908) (T.M.R.)
• Cymru (O.M.E.), V, 40
• Baner ac Amserau Cymru, 26 Hydref 1892
• Y Goleuad, 27 Hydref 1892
• Gwybodaeth bersonol

Dolenni Ychwanegol

• Wikidata: Q20734311

Dyddiad cyhoeddi: 1970

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/