JONES, ROBERT (1745 - 1829), Rhoslan, athro, pregethwr, ac awdur

Ganwyd 13 Ionawr 1745, mab John a Margaret Williams o'r Suntur, Llanystumdwy. Dysgwyd darllen iddo gan ei fam, a bu yn un o ysgolion cylchynol Griffith Jones a gedwid gan Thomas Gough. Llwyddodd Robert Jones i berswadio Madam Bevan i ailagor yr ysgolion cylchynnol yng Ngwynedd, a bu ef yn athro yn Llangybi (1766), Beddgelert (1767), Capel Curig (1768), Rhuddlan (1769), Brynsiencyn (1770), Llangybi (1772-3), a Brynengan (1778). Dechreuodd gynghori gyda'r Methodistiaid Calfinaidd yn 1768, a daeth yn amlwg yn eu cynadleddau. Crwydrodd i bregethu trwy'r Gogledd a'r De ac aeth cyn belled â Llundain yn 1779.

Priododd Magdalen Prichard yn Llanfihangel-y-Pennant ar 2 Tachwedd 1772; yr oedd ei wraig yn ferch i Richard Gruffydd, un o weision William Prichard, Clwchdernog, ac yn ŵyres i Francis Evans, Cae'r Tyddyn. Cymerasant dyddyn Tir Bach, Rhoslan am saith mlynedd o brydles, a gwnaeth Robert Jones adeilad digon mawr arno fel y gellid defnyddio rhan ohono fel capel, a chasglai cymdeithas gref o Fethodistiaid yno. Pan ddaeth y brydles i ben symudasant i fyw i Dŷ Bwlcyn yn ardal y Dinas, Lleyn. Ceir hanes am bedwar o blant iddynt; aeth DANIEL yn fasnachwr dillad i Lerpwl, pregethai gyda'r Methodistiaid, a mab iddo oedd y Parch. John Jones, Wrecsam; priododd Mary gyda Richard Jones, Tŷ Bwlcyn, a merch iddynt oedd Magdalen Jones, Waun Fawr, awdur Rhodd Nain; priododd Hannah gyda Richard Owen, Meillionen, plwyf Ceidio, ac erys eu hiliogaeth hwy yn Llŷn ac America; aeth SAMUEL i Lerpwl ac yr oedd yn un o flaenoriaid mwyaf blaenllaw y Methodistiaid yno am gyfnod maith.

Y llyfrau a gyhoeddodd Robert Jones oedd Lleferydd yr Asyn, 1770, i amddiffyn y Methodistiaid rhag eu herlidwyr; Drych i'r Anllythrennog, 1778, at ddysgu sillebu Gymraeg; Grawnsypiau Canaan, 1795, yn cynnwys casgliad o emynau - hwn oedd y llyfr emynau cyntaf ar bulpudau'r Methodistiaid Calfinaidd yn y Gogledd; ac, yn olaf, Drych yr Amseroedd , 1820, i ddisgrifio'r diwygiad Methodistaidd a'i effeithiau yng Nghymru. Y llyfr olaf hwn yw ei brif waith. Ceir ynddo iaith rymus, disgrifiadau byw, a llawer o angerdd y diwygiad. Bu gan Robert Jones ran mewn cadw ' Charles o'r Bala ' rhag gadael Cymru yn 1784, a hefyd mewn perswadio'r un gŵr i gydymffurfio â'r penderfyniad i ordeinio pregethwyr y Methodistiaid yn weinidogion yn 1811.

Bu farw 18 Ebrill 1829 a chladdwyd ef ym mynwent Llaniestyn wrth y mur dwyrain.

Yr oedd Mordecai Jones yn fab i'w nai.

Awdur

• Griffith Thomas Roberts

Ffynonellau

• Llawysgrifau Wheldon yng Ngholeg Prifysgol Gogledd Cymru, Bangor, 1-7, 9-12, 16
• Cymru (O.M.E.), xii, 227
• Gwaith Robert Jones, Rhos Lan, Y Llenor, xv, Gorffennaf 1898, 1-96
• Gwaith Robert Jones, Rhos Lan, Y Llenor, xvi, Hydref 1898, 97-192
• John Elias, Cofiant o fywyd a marwolaeth y diweddar Mr. Robert Jones, Dinas, gynt o Roslan, Sir Gaernarfon, pregethwr yr efengyl yn mhlith y Trefnyddion Calfinaidd, yr hwn a fu farw Ebrill 18, 1829, yn y 84 flwyddyn o'i oed a'r 60fed o'i weinidogaeth at yr hyn y chwanegwyd pigion o'i lythyrau ac o'i waith prydyddol; ynghyd â llythyr ato oddiwrth y diweddar Barch. T. Charles, Bala (Llanrwst 1834)
• Archifau LlGC: NLW MS 4836E: Llythyrau at John Jones, Edern
• Archifau LlGC: NLW MS 12793C: Robert Jones, Rhos-lan
• Archifau LlGC: NLW MS 12794C: Robert Jones, Rhos-lan

Darllen Pellach

• J. Morgan Jones a W. Morgan, Y Tadau Methodistaidd (1895-1897), ii, 56-75
• Erthygl Wicipedia: Robert Jones, Rhoslan

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 186751262
• Wikidata: Q18535734

Dyddiad cyhoeddi: 1953

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/