DAVIES, DAVID REES ('Cledlyn '; 1875 - 1964), ysgolfeistr, bardd, ysgrifwr a hanesydd lleol

Ganwyd 6 Chwefror 1875 yng Nglan-rhyd, Cwrtnewydd, Ceredigion, ty a elwir bellach ' Langro ', y rhoddwyd maen bychan arno i gofnodi ei eni yno. Un o ddau fab Evan Davies ('Ifan go' neiler') a'i wraig Elizabeth (ganwyd James) ydoedd. Cafodd ei addysg yn Ysgol Fwrdd Cwrtnewydd ac o 14 oed hyd nes iddo fynd i G.P.C. Aberystwyth, yn 1894, bu'n ddisgybl-athro yno. Enillodd ar ddiwedd ei dymor cyntaf yn y coleg un o'r ysgoloriaethau a gynigid i'r tri myfyriwr gorau yn yr adran addysg, ac ar ôl dwy fl. gadawodd gyda thystysgrif dosbarth I. Yn 1895 aeth i ddysgu ym Moelfre, Llansilin, ger Croesoswallt, a symud i ysgol Cofadail, Ceredigion, 9 Mai 1898. O 28 Chwefror 1902 hyd nes ymddeol yn 1935 bu'n brifathro ysgol ei bentref genedigol. Fel ysgolfeistr dawnus enillodd barch yr ardalwyr a'i ddisgyblion. Bu ei gyfrol o gerddi at wasanaeth ysgolion, Tusw o flodau (1925), yn boblogaidd iawn gan adroddwyr ieuainc.

Ymddiddorai mewn prydyddu, cystadlu a beirniadu mewn eisteddfodau. Enillodd brif wobrau am englynion a chywyddau, ynghyd â chadair yr Eisteddfod Genedlaethol yng Nghorwen, 1919, am ei awdl 'Y proffwyd', ac yn yr Wyddgrug, 1923, am awdl 'Dychweliad Arthur'. Yr oedd ei feistrolaeth ar yr iaith Gymraeg yn gadarn ac yn sail i'w allu fel cynganeddwr. Bu'n llywydd Cymdeithas Undodaidd Deheudir Cymru yn 1920 ac ymddangosodd deuddeng emyn o'i waith yn Perlau moliant, er iddo ymwrthod â chrefydd o'r tridegau ymlaen. Ar ran Cymdeithas Hynafiaethwyr Ceredigion golygodd ef y penillion (a gasglwyd gan mwyaf gan John Ffos Davies) a D. J. de Lloyd y miwsig yn Forty Welsh traditional tunes (1929). Ysgrifennodd yn gyson i'r Welsh Gazette dros gyfnod o drigain mlynedd, ac i'r Ymofynnydd, Y Genhinen, a'r West. Mail (gweler Glyn Lewis Jones, Llyfryddiaeth Ceredigion, 1600-1964 (1967) a'r Atodiad, 1964-8 (1970) am lawer o'i waith). Pan oedd yn bedwar ugain ac wyth cyhoeddodd lyfr ar gymeriadau ei ardal gyda detholiad o'i farddoniaeth ei hun, Chwedlau ac Odlau (1963), ond ei brif waith, mewn cydweithrediad â'i ail wraig, oedd Hanes plwyf Llanwenog (1936; ail arg. 1939). Ysgrifennodd y ddau ' Hanes plwyf Llanwnnen ' hefyd a chyhoeddwyd rhannau ohono yn y Welsh Gazette.

Priododd (1), haf 1895, ag Elizabeth Thomas, Cwrtnewydd, a fu farw 12 Chwefror 1908 gan adael tair merch a mab. Priododd (2), 1914, Zabeth Susanah Owen, a fu'n ysgolfeistres ysgol y Blaenau. Bu farw 29 Rhagfyr 1964, bum niwrnod ar ôl ei wraig.

Awdur

• Evan David Jones, (1903 - 1987)

Ffynonellau

• Gwybodaeth gan ei wyr, Bifan Prys Morgan
• Yr Ymofynnydd, 65, 1965, 22-6
• D. J. Goronwy Evans (gol.), Deri o'n daear ni rhai o gewri bro Eisteddfod Llanbedr Pont Steffan a'r Cylch (Llandysul 1984)

Darllen Pellach

• Erthygl Wicipedia: David Rees Davies

Dolenni Ychwanegol

• VIAF: 73361246
• Wikidata: Q13127817

Dyddiad cyhoeddi: 1997

Hawlfraint Erthygl: http://rightsstatements.org/page/InC/1.0/